حکمت متعالیه می‌تواند حیات انقلاب اسلامی را تضمین کند

به گزارش ایکنا از اصفهان، آیین رونمایی و معرفی کتاب «درآمدی بر فلسفه اجتماعی حکمت متعالیه» روز گذشته، ۲۵ آذرماه به همت دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان و به میزبانی دانشگاه اصفهان با حضور نویسنده اثر، سیدمهدی امامی‌جمعه، استاد تمام فلسفه دانشگاه اصفهان برگزار شد.

شریف لک‌زایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این مراسم ضمن اشاره به نقش سیدمهدی امامی‌جمعه در زنده نگه‌داشتن فلسفه اجتماعی حکمت متعالیه در اصفهان اظهار کرد: مباحث ایشان در باب فلسفه اجتماعی حکمت متعالیه از همان گذشته بسیار مغتنم بوده و اکنون که در قالب اثری ارزشمند منتشر شده، قابلیت بهره‌برداری بیشتری پیدا کرده و جایگاه خود را نزد بزرگان و اصحاب معرفت یافته است. آقای امامی‌جمعه در طول سال‌ها مطالعه، آشنایی با فلسفه اسلامی، تحقیق، نگارش و ارائه درس‌گفتارهای متعدد به زوایای گوناگونی از مباحث اجتماعی فلسفه اسلامی و از جمله حکمت متعالیه دست یافته‌ است.

وی به کاربردی‌بودن فلسفه در اندیشه امامی‌جمعه اشاره کرد و گفت: ایشان باور دارد که فلسفه اسلامی کارآمد است و بعضی غفلت‌ها و ندیدن‌ها باعث شد که خوانش کارآمدی از فلسفه ارائه نشود و این رویکرد به مرور زمان به فراموشی سپرده شود. آقای امامی‌جمعه چراغ بحث‌های اجتماعی فلسفه اسلامی را در اصفهان و مراکز علمی این شهر روشن نگه داشته‌ است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه ضمن اشاره به فعالیت‌های خود در زمینه فلسفه سیاسی بیان کرد: از سال ۸۴ در گروه فلسفه سیاسی پژوهشکده علوم سیاسی، تحقیق مباحث فلسفه سیاسی آغاز شد و محصول اولیه آن، جلد اول مجموعه مقالات «سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه» بود. این کار آغازی برای ارائه مباحث فلسفه سیاسی متعالیه محسوب می‌شد و در ادامه با برگزاری همایشی تحت نظر حضرت آیت‌الله جوادی آملی، عنوان آن به «سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه» تغییر پیدا کرد.

وی ادامه داد: امروز بحث‌های سیاسی و اجتماعی حکمت متعالیه گسترش پیدا کرده و آثار متعددی نیز در این زمینه منتشر شده است. آثاری مانند کتاب «فلسفه اجتماعی حکمت متعالیه» بسیار کمک می‌کند تا این مباحث رونق بیشتری بیابد و علاقه‌مندان و دانشجویان به سمت این مباحث سوق پیدا کنند.

لک‌زایی به بیان مطالبی درباره کتاب «فلسفه اجتماعی حکمت متعالیه» پرداخت و گفت: این اثر خوانش جدیدی از حکمت متعالیه در نسبت با مسائل اجتماعی به خواننده ارائه می‌دهد و طبیعتاً اگر کسی این کتاب را مطالعه کند، با زوایای تازه‌ای از بحث‌های مغفول‌مانده در حکمت متعالیه آشنا خواهد شد. این نگاه و این منظر ظرفیت عظیم حکمت و مباحثی را که در حکمت متعالیه وجود دارد، به ما نشان می‌دهد.

وی یکی دیگر از ویژگی‌های مهم کتاب «فلسفه اجتماعی حکمت متعالیه» را روش بحث نویسنده در شبکه‌سازی و نظام‌بندی مباحث و نکات گوناگون در آثار ملاصدرا دانست و افزود: ایشان با برقراری ارتباط میان مطالب گوناگون، این مباحث را در کنار هم قرار داده و معنای جدیدی از آن‌ها استخراج کرده‌ است؛ برای مثال ارتباط منطقی و مستدل میان بحث‌های حکمت نظری و عملی در اسفار اربعه و دیگر آثار ملاصدرا، این امکان را فراهم می‌کند که بتوانیم تفسیر و تحلیل دقیقی از آن‌ها داشته باشیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به اهمیت و جایگاه حکمت نظری و عملی در کتاب «فلسفه اجتماعی حکمت متعالیه» اشاره کرد و ادامه داد: حکمت نظری و عملی و تعریفی که ملاصدرا از آن‌ها به دست می‌دهد، یکی از مباحث اساسی این کتاب است. نویسنده در فصل سوم کتاب خود به این موضوع پرداخته‌ و نکات مهمی بیان کرده‌ است. این مباحث با موضوعاتی مانند تولد اول و تولد ثانی که در رساله «ایقاظ النائمین» مطرح شده‌، مرتبط است؛ همچنین موضوع سعادت و شقاوت که در تفسیر قرآن ملاصدرا به آن اشاره شده نیز ذیل همین موضوع مطرح می‌شود.

وی مناسبات شریعت و سیاست و ارتباط آن‌ها با مباحث جسم و روح را از دیگر موضوعات مهمی دانست که در کتاب «فلسفه اجتماعی حکمت متعالیه» به آن پرداخته شده و اضافه کرد: ملاصدرا در رساله «شواهد ربوبیه» تفاوت‌های هر یک از این موارد را به‌طور مفصل بیان کرده است. ایجاد شبکه‌سازی و نظام‌بندی این مباحث می‌تواند به فهم بهتر و دقیق‌تر آن‌ها کمک کند.

لک‌زایی تصریح کرد: کتاب «فلسفه اجتماعی حکمت متعالیه» بخشی از مجموعه مباحث آقای امامی‌جمعه در زمینه فلسفه عملی یا فلسفه مدنی و چگونگی زیست انسان در حیات فردی و اجتماعی است. ایشان در مقدمه کتاب به بخش دوم این اثر نیز اشاره کرده‌ که امیدواریم به زودی منتشر شود و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

ظرفیت حکمت متعالیه در تحولات اجتماعی

وی در ادامه به اهمیت دارابودن پشتوانه فلسفی وقایع و تحولات اجتماعی در جامعه امروزی اشاره کرد و گفت: پشتوانه فلسفی مباحثی که در زمینه تحولات سیاسی و اجتماعی جامعه ما در یکی دو قرن اخیر پدید آمده‌، بسیار مهم است. این پشتوانه می‌تواند به درک بهتر و دقیق‌تر مسائل اجتماعی و سیاسی کمک کند. چنانکه مستحضرید، مباحث فلسفه متعالیه از دوره مشروطه تاکنون همواره مورد توجه بوده است. امروز، حکمت متعالیه پشتوانه نظری و فلسفی انقلاب اسلامی به شمار می‌آید. در اینجا دو بحث مطرح است؛ اول اینکه ظرفیت این فلسفه برای تغییر و تحولات چقدر است و دوم اینکه چه مقدار از این ظرفیت در طول دو قرن اخیر استفاده شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: ظرفیت این فلسفه برای تغییر و تحولات اجتماعی و اینکه چگونه متفکران و نخبگان ما براساس آن حرکت کرده و تحولات سیاسی و اجتماعی را رقم زده‌اند، موضوعی قابل توجه است. اگر انقلاب اسلامی بخواهد حیات و تداوم داشته باشد، نیازمند توجه بیشتر به این نگاه فلسفی و فلسفه سیاسی و اجتماعی است. کاری که اکنون انجام شده، ارزشمند و پشتوانه مهمی است که می‌تواند این نگاه را تقویت کند و مبانی اجتماعی این کار را به ما نشان دهد.

حرکت جوهری و تکامل حکمت متعالیه

وی یادآور شد: یکی از ایده‌هایی که قبلاً مطرح کرده بودم، این است که همان‌طور که ما از نظریه حرکت جوهری و حرکت جوهری ارادی صحبت می‌کنیم، می‌توانیم بگوییم که خود حکمت متعالیه نیز در فراز و فرود قرار دارد و به‌صورت ارادی و غیرارادی در حال تکمیل‌شدن است. این حرکت در آثار علامه طباطبایی، آیت‌الله حلی، استاد مطهری، امام خمینی(ره) و آیت‌الله جوادی آملی مشاهده می‌شود و نشان می‌دهد که حکمت متعالیه از سکون و رکود خارج شده و بحث‌های جدیدی در این زمینه در حال شکل‌گیری است.

لک‌زایی در پایان گفت: اگر به ذخایر و میراث علمی و فلسفی خود توجه کنیم، متوجه خواهیم شد که این میراث دارای مباحث گرانمایه‌ای است که می‌تواند به بخشی از پرسش‌ها و نیازهای فکری ما پاسخ دهد. ما انتظار نداریم که ملاصدرا همه مشکلات ما را حل کرده باشد؛ اما تلاش فکری استادان بزرگواری مانند آقای امامی‌جمعه می‌تواند پاسخ‌های روزآمدتر و کارآمدتری در مقایسه با گذشته به ما ارائه دهد.

الهه‌سادات بدیع‌زادگان