گذری بر باغ والهیه؛ از مسجد رکن‌الملک تا تکیه آباده‌ای
باغ والهیه متعلق به محمدکاظم واله اصفهانی، از ادبا و شاعران دوره قاجار، بناهای متعددی همچون مسجد رکن‌الملک و تکیه آباده‌ای را نیز در مجاورت خود دارد که سرگذشت هر کدام دریچه‌ای به تاریخ اصفهان است.
به گزارش ایکنا از اصفهان، تخت فولاد تکایای متعددی دارد که نامداران بسیاری در خود جای داده است. قبور بسیاری از عالمان دینی، هنرمندان، دانشمندان، شاعران و... در این آرامستان به چشم می‌خورد. مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تخت فولاد با برگزاری سلسله‌برنامه‌های «تکیه‌گرد» با هدف اجرای گردشگری معنوی و معرفی جاذبه‌های تکایای تخت فولاد، گام مؤثری به سوی آشنایی علاقه‌مندان با مفاخر این آرامستان مقدس برداشته است. پنجمین دوره این برنامه نیز عصر روز گذشته، ۱۳ شهریورماه در تکیه تاریخی واله برگزار و با استقبال خوبی مواجه شد. حدود ۵۰ نفر از زنان و مردان سوار بر ماشین زمان شدند و سیر ساخت و تکامل این تکیه را به گوش جان شنیدند.
شروع مسیر از حیاط نسبتاً بزرگ و سرسبز تکیه بود که مقبره واله اصفهانی در میانه‌اش قرار داشت. راهنمای تکیه‌گردی با بیان توضیحاتی در خصوص مکان، بازدیدکنندگان را با کلیت فضا آشنا کرد. براساس سخنان او، باغ نگارستان از طرف خاندان صدر به واله اصفهانی اهدا شد و باغ «والهیه» نام گرفت. این باغ در اواخر دوره صفوی احداث و در دوره قاجار و زمان زندگی واله اصفهانی احیا شد. باغ والهیه پس از اهدا به واله، به مکانی برای تجمع ادبا و شعرا و برگزاری جلسات آن‌ها تبدیل می‌شود. بخشی از باغ در طول زمان، به تکیه محمدجعفر آباده‌ای و بخشی دیگر از آن به مسجد رکن‌الملک تبدیل شد.
باغ والهیه و قسمت‌های گوناگون آن
باغ والهیه همچون دیگر باغ‌های ایرانی محصور است و در آن، عمارت سردر، باغچه‌بندی و کوشک وجود دارد. کوشک به عمارتی اطلاق می‌شود که داخل باغ قرار دارد. محمد کاظم واله اصفهانی یکی از رجال مهم دوره صفوی، تحصیل‌کرده، اهل سیاست، زبان‌شناس، عارف، حکیم، شاعر و از همه مهم‌تر خوشنویس بوده است. هنگامی که هنوز در قید حیات بود، دستور می‌دهد در میان باغ، آرامگاهی برای تدفینش ساخته شود. این آرامگاه ابتدا به شکل چهارطاقی آجری بوده و کاشی‌کاری نداشته است. کاشی‌کاری‌های روی گنبد که حالت اسلیمی و پیچ در پیچ دا‌شتند و کتیبه‌های خوشنویسی، همگی حدوداً در سال ۱۳۵۰ بازسازی شده‌اند.
آرامگاه‌های ایرانی معمولاً به شکل چهارطاقی مکعبی یا هشت ضلعی هستند؛ اما آرامگاه واله به شکل استوانه و تمام دایره است. برای القای حالت معنوی به این آرامگاه، گنبدی به آن اضافه می‌شود که به سبک گنبدهای دوران صفوی، دو پوسته است و البته بر پایه هشت ستون استوار شده. اگر کسی در کنار مزار واله بایستد، می‌تواند عمارت سردر و کوشک را ببیند. شعر معروف واله روی سنگ مزار او نیز حک شده است: «تو را خواهم، نخواهم رحمتت را/ گر امتحان خواهی، در رحمت به رویم بند و درهای بلا بگشا.»
پس از آرامگاه واله، به کوشک باغ قدم گذاشتیم. راهنمای تور در ادامه توضیح داد که به بناهای باصفا و خنک داخل باغ‌ها کوشک می‌گویند که از هر چهار طرف باز هستند. قطعاً در قدیم، حوض آبی هم وجود داشته که اکنون اثری از آن نیست. تمام هنرهای اصیل ایرانی همچون گچبری، گوشه‌سازی، کاشی‌کاری، ترکیب نقاشی‌ها، گچبری و خوشنویسی در این کوشک اجرا شده است.
پس از خروج از کوشک و صرف آش رشته و چای، به مسجد رکن‌الملک وارد شدیم. در هر قسمت، راهنمای دیگری مسئولیت ادامه توضيحات را برعهده می‌گرفت. براساس گفته‌ها، ساخت این مسجد از ۱۳۱۸ آغاز می‌شود و در سال ۱۳۲۴ به اتمام می‌رسد. این مسجد کاملاً قاجاری‌ست؛ زیرا هر قوسی که مشاهده می‌کنید، شامل درها و پنجره‌ها به سه قسمت تقسیم شده‌اند. هنگامی که اصفهان دچار خشکسالی می‌شود، محمدتقی آقا نجفی اصفهانی در مقام مرجع شیعی و فقهی، بزرگ و زعیم مردم اصفهان به نایب‌الحکومه اصفهان، میرزا سلیمان خان رکن‌الملک، پیشنهاد ساخت مسجدی را می‌دهد. این مسجد در ابتدا مسجدالاقصی نام داشت و سپس به نام سازنده آن، میرزا سلیمان خان رکن‌الملک تغییر یافت. این مسجد هفت محراب دارد که دو محراب آن در قسمت شبستان و یک محراب هم در پشت بام قرار دارد.
میرزا سلیمان خان رکن‌الملک منشأ برکات بود
رکن‌الملک منشأ برکات بود و خدمات و آبادانی‌های بسیاری در شهر اصفهان و تخت فولاد انجام داد و کتاب‌های مذهبی نیز چاپ کرده است. یکی از خصلت‌های مهم او، ارتباط‌گیری قوی با اقشار گوناگون همچون روحانیون و بازاریان بود. هنگامی که شخصی مسیحی به نام تیزدال به اصفهان قدم گذاشت، موجب گرایش برخی از مردم به مسیحیت شد. رکن‌الملک پس از مشورت با حاج نورالله نجفی، عالم بزرگ آن زمان تصمیم می‌گیرد بنایی به نام «صفاخانه» برپا کند تا مسیحیان و علمای شیعه در فضایی دوستانه مناظره کنند. این اقدام موجب می‌شود آن‌ها که به مسیحیت گرایش پیدا کرده بودند، از آن برگردند. حمایت رکن‌الملک از صدور حکم و قرارداد ۱۳ مرجع و عالم بزرگ اصفهان در خصوص استفاده‌نکردن از پارچه غیرایرانی برای داماد و کفن میت، محترم‌نشمردن تریاکی‌ها و ساده برگزارکردن مهمانی‌ها از دیگر اقدامات مهم اوست.
در پایان مسیر گردشگری دوساعته، وارد «تکیه آباده‌ای» شدیم. مکانی که مقبره حاج محمدجعفر آباده‌ای در آن واقع شده است؛ مرجعی صاحب کرامات عالیه که نقل مشهوری در خصوص هدایت شراب‌خواران با نفس او وجود دارد. مقبره میرزا احمد عمادالواعظین، از روحانیون اصفهان که در مجلس امام حسین(ع) به سوی مولایش پرکشید نیز در همان تکیه قرار دارد.
برگزاری تورهای رایگان تکیه‌گردی و علاقه‌مندی افراد برای شرکت در آن‌ها و آشنایی با تاریخ و مشاهیر آن، موجب احیای هویت تخت فولاد می‌شود و تلاش مجموعه تخت فولاد در این خصوص قابل تقدیر است. وجود کارشناسان و راهنماهای تاریخی در هر قسمت برای بیان توضیحات مربوطه نیز حائز اهمیت است. اگرچه نبود میکروفون برای کارشناسان و دشواری در شنیدن صدا برای جمعیتی درحدود ۵۰ نفر و همچنین فیلم‌برداری از برنامه بدون رعایت‌‌کردن فاصله با بانوان، از جمله نکاتی‌ست که انتظار می‌رود در برنامه‌های بعدی به‌طور ویژه به آن‌ها توجه شود.
زهرا مظفری‌فرد
انتهای پیام
