پاسخ به شبهات دینی نوجوانان چه الزاماتی دارد

به گزارش ایکنا از اصفهان، حجت‌الاسلام والمسلمین امین براتی، فعال فرهنگی و کارشناس حوزه تربیت در نشست «روش‌های پاسخگویی به شبهات دینی نوجوانان» که شامگاه گذشته، ۱۸ دی‌ماه به همت دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان به‌صورت برخط برگزار شد، اظهار کرد: در دوره نوجوانی، شما با انسانی سروکار دارید که نه ساده‌انگاری دوران کودکی را دارد و نه استدلا‌ل‌پذیری دوران جوانی را و تنها راهی که می‌توانید وارد دنیای عجیب‌ و غریب نوجوانی شوید، این است که نوجوان را مطالعه کنید.

وی افزود: طبق تحقیقات انجمن روانشناسی آمریکا، سه چیز وجود دارد که موجب تغییر آینده هر شخص در دوران کودکی می‌شود و این سه عبارتند از آب و هوا، خوراک و خواب. انسانی که در دهه‌های گذشته زیسته و این سه مؤلفه را به گونه دیگری تجربه کرده است، نمی‌تواند درکی از نوجوان امروز داشته باشد. هنگامی که قادر به درک کسی نیستیم، باید او را مطالعه کنیم؛ برای نمونه وقتی آقایی قادر به درک یک خانم باردار نیست، باید او را مورد مطالعه قرار دهد.

این کارشناس حوزه تربیت اضافه کرد: استندی هال می‌گوید نگاه شما به یک نوجوان نباید مثل نگاه شما به یک جوان باشد. نوجوان به علت‌های گوناگون، درون آشفته‌ای دارد و قادر نیست با عقل خالص به شما دقت کند.

وی با بیان حدیثی از حضرت علی(ع) درباره احوالات نوجوان تصریح کرد: امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید در درون نوجوان، همواره عقل و حماقت با یکدیگر وجود دارد. عقل به معنای قوه‌ای‌ است که می‌توان خوب و بد را از طريق آن متوجه شد؛ پس قرار نیست نوجوان چشم‌بسته به حرف‌های ما پاسخ مثبت دهد. به‌دلیل بلوغی که درون نوجوان اتفاق می‌افتد، او تلاطم درونی دارد و همه‌ چیز درونش در حال زیرورو‌ شدن است.

براتی ادامه داد: از آنجا که در کشور ما، افراد می‌توانند از ۱۸ سالگی گواهی‌نامه رانندگی دریافت کنند، این عقیده وجود دارد که وقتی نوجوان ۱۸ سالش تمام نشده باشد، قادر به کنترل هیجاناتش نیست. اولین و مهمترین عامل کنترل هیجانات نوجوان، خوراک اوست.

وی با بیان داستانی در ارتباط با شناخت بیشتر دیدگاه نوجوانان گفت: حال باید ببینیم دیدگاه یک نوجوان نسبت به فردی روحانی چیست؟ استاد ما می‌گفت شخصی عکاس و روزنامه‌نگار در اسپانیا زندگی می‌کرد، به استرالیا رفت و در آنجا حیوانی دید که تا آن زمان ندیده بود. با اینکه زبان بومیان استرالیا را بلد نبود، اما از آن‌ها پرس‌وجو کرد و متوجه شد نام آن حیوان کانگورو است. او از کانگورو عکس‌های متعددی گرفت و هنگامی که به کشور خود بازگشت، آن‌ها را در رسانه منتشر کرد. چند سال بعد، دوست آن عکاس به او گفت کانگورو یعنی «من نمی‌دانم.» آن مرد عکاس متوجه شد که پاسخ بومیان استرالیا را به جای نام آن حیوان برداشت کرده است و چون بازتاب بسیاری در رسانه داشت، دیگر قادر به تغییرش نبود.

کانگوروهای ذهنی

این کارشناس حوزه تربیت بیان کرد: اصطلاح «کانگوروهای ذهنی» به این معناست که چون مطلب اشتباهی به شما القا شده است، آن را انجام می‌دهید. گاهی مواقع نوعی کانگوروی ذهنی در نوجوان شما شکل می‌گیرد و زندگی‌اش را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این مسئله هنگامی بغرنج می‌شود که مطلبی جایگزین حق شود.

وی ضمن برشمردن انواع عقل گفت: دو نوع عقل وجود دارد که عبارتند از عقل ریاضی و عقل القایی. عقل ریاضی، عقلی‌ست که حساب و کتاب می‌فهمد؛ مسائل را بررسی می‌کند، ریشه مطلب را درمی‌آورد و در نهایت تصمیم می‌گیرد؛ برای نمونه نوجوان ما برای عبور از خیابان بر مبنای ریاضی فکر می‌کند. عقل القایی نیز براساس چیزی که به آن تلقین شده است، عمل می‌کند، بدون اینکه آن مسئله را صحت‌سنجی کند؛ برای نمونه ترس از مارمولک در حیطه عقل القایی قرار می‌گیرد. تحقیقات نشان می‌دهد درصد بسیاری از عقل نوجوان، القایی‌ست.

براتی تأکید کرد: در مجموع اگر می‌خواهید در خصوص پاسخ به شبهات دینی با نوجوان گفت‌وگو کنید، باید بدانید که بیشتر اعمال و تصمیمات او بر پایه احساسات، عواطف و هیجاناتش است و بر مبنای عقل القایی حرکت می‌کند. بیشتر شبهات ذهنی نوجوان مانند مرد یا زن‌ بودن خداوند، در کودکی او ریشه دارد.

وی در پایان به معرفی سه کتاب پرداخت و گفت: کتاب‌های «۶۰ پرسش اعتقادی برای کودکان»، «۶۴۶ پاسخ نوین برای نوجوانان» و «پاسخ به شبهات اینترنتی» از جمله کتاب‌هایی هستند که می‌توانند شما را در مسیر گفت‌وگو با نوجوان و رفع شبهات او یاری دهند.

زهرا مظفری‌فرد