صحیفه سجادیه، یکی از مهمترین متون دینی شیعه، مجموعهای از دعاها و مناجاتهای امام زینالعابدین(ع) است که بهمثابه میراثی معنوی و تربیتی برای امت اسلامی به جای مانده است. این اثر نه تنها بیانگر عمق ارتباط امام سجاد(ع) با خداوند است، بلکه بهمثابه منشوری اخلاقی و تربیتی، راهنمایی برای زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان محسوب میشود. در یادداشت پیش رو با تأکید بر جایگاه امام سجاد(ع) در گسترش معارف ناب الهی در شرایط نابسامان دوران امامت ایشان، به تبیین اهمیت این اثر در طول تاریخ اسلام پرداخته میشود.
اراده الهی بهمثابه عالیترین اراده، مبنای تمامی دستورات و احکام دینی است. پیامبر اسلام(ص) در مقام فرستاده خدا، موظف به تبلیغ و ابلاغ پیام الهی بود، حتی اگر با آزار و اذیت مردمان مواجه میشد. این مسئولیت خطیر، وظیفه امت را نیز در پیروی از هدایت پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) مشخص میکند. هرگونه سرپیچی از این فرمان، به عواقب شدید اخروی منجر میشود. قرآن کریم در این خصوص در آیه ۴۸ سوره شوری میفرماید: «فَإِنْ أَعْرَضُوا فَمَا أَرْسَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا إِنْ عَلَيْكَ إِلَّا الْبَلَاغُ.»
سنت الهی در میان بندگانش، مبتنی بر آزمونهایی است که به منظور تشخیص مؤمنان واقعی از دیگران طراحی شده است. این آزمونها در طول تاریخ ادامه داشته و بسیاری از افراد بهدلیل پیروی از هوای نفس، به هلاکت رسیدهاند، فقط عدهای معدود به پیمان الهی وفادار مانده و از هدایت اهل بیت(ع) پیروی کردهاند. اهل بیت پیامبر(ص) در جایگاه وارثان حقیقی رسالت نبوی، همواره با موانع و دشواریهای بسیاری مواجه بودهاند. پس از واقعه کربلا، امام سجاد(ع) در شرایطی دشوار، مسئولیت هدایت امت را بر عهده گرفت. با وجود تلاشهای دشمنان برای منزویکردن اهل بیت(ع)، امام سجاد(ع) با صبر و استقامت، رسالت الهی خود را به انجام رساند. شاعر عرب درباره واقعه کربلا و مصائب پس از آن که رهبری زینالعابدین(ع) بر مسلمانان را تحتالشعاع قرار داده بود، چنین سروده است: «وَفَجائعُ الأیّامِ تَبقی مُدّةً وَتَزولُ وَهيَ إلَی القیامَةِ باقیه؛ تمام فجایع مدتی در روزگار درنگ میکنند و سپس از میان میروند، ولی این مصیبت تا روز قیامت باقی میماند.»
صحیفه سجادیه، مشهور به «زبور آل محمد» و «انجیل اهل بیت»، مجموعهای از ۵۴ دعاست که امام زینالعابدین(ع) بیان کرده است. این دعاها نه تنها بیانگر عمق عبادت و تقوای امام است، بلکه منبعی برای تهذیب نفس، نحوه ارتباط و معاشقه با پروردگار و تربیت اخلاقی جامعه اسلامی محسوب میشود. صحیفه سجادیه، مدرسهای برای آموزش ارزشهای اخلاقی و دینی است که در طول قرنها، تأثیر عمیقی بر فرهنگ و اندیشه اسلامی گذاشته است.
صحیفه سجادیه هم در میان شیعیان و هم در میان فرهیختگان اهل سنت مورد توجه قرار گرفته است. دانشمندانی مانند احمد فهمی محمد و طنطاوی جوهری به اهمیت این اثر در تربیت فردی و اجتماعی مسلمانان اشاره کردهاند. طنطاوی جوهری، مفسر و نویسنده مصری در منزلت صحیفه چنین مینویسد: «این کتاب، بوستانی معطر است که بوی عطر سخنان زیبایش به مشام خوانندهاش میرسد. این دعاها، مدرسهای برای تهذیب درون انسان از آلودگیهای گناهان است؛ منشوری تربیتی برای نسلهایی که پیاپی میآیند. (این صحیفه) دعاکننده را به التزام به خط صحیح اخلاقی شریعت اسلامی فرامیخواند.»
احمد فهمی محمد، حقوقدان و مفتی شرعی جیزه (شهری که اهرام مصر در آن قرار دارد)، در مقدمه خود بر صحیفه سجادیه مینویسد: «این صحیفه کامله از دعاهای مأثور و مناجاتهای ارزشمند است که هر کس جویای نیایش با خدا باشد، از بوستانش بهره میبرد و از میوهاش میچیند. این دعاها از سیدالساجدین و زینالعابدین علی بن الحسین(ع) رسیده است و به حمد خدای تعالی، تمام نیازهای دینی و دنیایی انسان را تأمین میکند.»
صحیفه سجادیه با تأکید بر ارزشهای الهی و اخلاقی، همچنان منبعی الهامبخش برای نسلهای گوناگون باقی مانده است. امید است که به مدد توفیق الهی، با مطالعه و تأمل در این اثر، بتوان از آموزههای آن در زندگی فردی و اجتماعی بهره برد.
الههسادات بدیعزادگان
انتهای پیام