بی‌ثباتی؛ مایه زیان‌کاری در دنیا و آخرت
صفت ناپسند بی‌ثباتی یا ریبه موجب می‌شود که انسان پیوسته در حال تردید باشد و مرتب رأی و اندیشه خود را تغییر دهد؛ تخیل‌ها و توهم‌های بیپایه، او را به خود مشغول می‌سازد، حتی در اعتقادات نیز وی را به ورطه شک و تردید فرومی‌برد که از نظر قرآن‌کریم، مایه زیان‌كاری در دنیا و آخرت است.
به گزارش ایکنا از اصفهان، آیت‌الله‌العظمی مظاهری در سلسله گفتارهایی، به شرح 40 رذیلت اخلاقی پرداخته که از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر معظم‌له منتشر و در سایت خبرگزاری ایکنا بازنشر می‌شود. شماره اول این مجموعه به رذیله اخلاقی «ریبه» اختصاص دارد.
«یكی از صفات رذیله، بی‌ثباتی یا ریبه است. نفس انسان در اثر این صفت رذیله، اطمینان و ثبات خود را از کف می‌دهد و به‌واسطه عواملی مانند وسوسه، شک، گمان نامعتبر، حسرت یا تخیل، متزلزل می‌شود. قرآن شریف می‌فرماید: «وَأَمَّا الَّذينَ في قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَتْهُمْ رِجْساً إِلَى رِجْسِهِمْ؛ اما كسانی كه در دل‌هایشان بیماری‌ست، پلیدی بر پلیدی‌شان افزود.» (توبه، 125) امام باقر(ع) فرموده است: اینکه آیه شریفه می‌فرماید: «كسانی كه دلشان مریض است، پلیدی بر پلیدی آن‌ها افزوده می‌شود»، یعنی شكی بر شک آن‌ها افزوده می‌شود.» (بحارالانوار، ج 72، ص 126)
نفسی که متزلزل، بی‌ثبات و شکاک است، به ناآرامی، اندوه، غم و ترس دچار میگردد؛ پیوسته دستخوش توهم‌ها و خیالپردازیهاست و هیچ آرام و قراری نخواهد داشت. این صفت ناپسند موجب می‌شود که انسان پیوسته در حال تردید باشد و مرتب رأی و اندیشه خود را تغییر دهد. تخیل‌ها و توهم‌های بیپایه، او را به خود مشغول می‌سازد، حتی در اعتقادات نیز وی را به ورطه شک و تردید فرومی‌برد که از نظر قرآن‌کریم، مایه زیان‌كاری در دنیا و آخرت است: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ فَإِنْ أَصابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبينُ؛ و از میان مردم كسی‌ست كه خدا را فقط بر یک حال [و بدون عمل] میپرستد، پس اگر خیری به او برسد، به آن اطمینان یابد و چون بلایی به او رسد، روی برتابد. در دنیا و آخرت زیان دیده است. این است همان زیان آشكار.» (حج، 11)
در نهایت تأسف باید گفت كه بسیاری از مردم در اثر این رذیلت، سرگشته و حیرانند، به تعبیر قرآن‌کریم: «مُذَبْذَبينَ بَيْنَ ذلِكَ لا إِلى هؤُلاءِ وَ لا إِلى هؤُلاءِ؛ میان آن [دو گروه] دودل‌اند؛ نه با اینانند و نه با آنان.» (نساء، 143) علت تذبذب و دودلی آن‌ها این است که نه دانش کافی دارند و نه در پی تحصیل دانش‌اند، نه آگاه‌اند و نه به دنبال آگاهی می‌روند، بلكه دنبالهرو جامعهاند و هرچه دیگران در برابر آن‌ها ترسیم کنند، خواهند پذیرفت، خواه حق باشد یا باطل.
اقسام بی‌ثباتی عبارت است از شک و تردید دائمی که توان تصمیمگیری در امور و قدرت انتخاب را از انسان می‌گیرد؛ توهم‌ها و تخیل‌های بی‌اعتبار که گاهی به نخوت و تفرعن و حتی ادعای خدایی یا دست‌کم تكبر بر خدا و بندگانش و گاهی نیز به ادعای كشف و شهود، بدعتگذاری و دینسازی منجر می‌شود؛ حسرت و اندوه که پدیدآورنده كسالت، سستی، ضعف اعصاب و این قبیل ناراحتیهای روحی‌ست؛ وسوسه که به‌وسیله نفس یا شیاطین جنی و انسی به قلب انسان وارد می‌شود و موجب گمراهی اوست و بالاخره جهل و اقسام آن.
داروی این بیماری قلب، همچون سایر صفات ناپسند، مخالفت با وسوسه، شک، حسرت، تخیل، توهم و تمایلات آن‌هاست كه در حقیقت مخالفت و مبارزه منفی با نفس اماره و شیاطین جنی و انسی‌ست.
ارتباط مداوم و عاطفی با خداوند و ارزش‌های معنوی و نیز مداومت بر ذکر، نظیر ذکر یونسیه: «لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمينَ؛ معبودی جز تو نیست، منزهی تو، به‌درستی كه من از ستمكاران بودم.» (انبیاء، 87) در این زمینه تأثیر بسزا دارد، چنانکه قرآن کریم یاد خدا را راهی برای رسیدن به اطمینان قلب و رهایی از تزلزل و بی‌ثباتی برمی‌شمرد: «أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ آگاه باش كه با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.» (رعد، 28)
انتهای پیام
