غفلت؛ عامل کوری و زنگار قلب

به گزارش ایکنا از اصفهان، آیت‌الله‌العظمی مظاهری در سلسله گفتارهایی، به شرح ۴۰ رذیلت‌ اخلاقی پرداخته است که از سوی پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر معظم‌له منتشر و در سایت خبرگزاری ایکنا بازنشر می‌شود. شماره سوم این مجموعه به رذیله اخلاقی «غفلت» اختصاص دارد.

یكی از رذائل و صفات ناپسند اخلاقی، غفلت است. در اثر این رذیله، بینایی و شنوایی و فهم قلب از انسان گرفته و او به حیوانی تبدیل می‌شود که بیش از یک ظاهر انسانی ندارد؛ حتی به قول قرآن‌ کریم، پست‌‏تر و گمراه‏‌تر از حیوان‌ می‌شود و سرانجام او جهنم خواهد بود: «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ كَثيراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا يَفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْيُنٌ لا يُبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا يَسْمَعُونَ بِها أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ الْغافِلُونَ؛ و در حقیقت، بسیاری از جنیان و آدمیان را برای دوزخ آفریده‌‏ایم، چراكه‏ دل‌هایی دارند كه با آن حقایق را دریافت نمی‌‏كنند و چشمانی دارند كه با آن‌ها نمی‌‏بینند و گوش‌هایی دارند كه با آن‌ها نمی‏‌شنوند. آنان همانند چهارپایان، بلكه گمراه‌‏ترند. آری، آن‌ها همان غافل‏‌ماندگانند.» (اعراف، 179)

بیشتر بخوانید:

• شرک؛ عامل محرومیت از رحمت خدا
• بی‌ثباتی؛ مایه زیان‌کاری در دنیا و آخرت

بعضی از اقسام غفلت به این شرح است: غفلت از اینکه مراقبان و نگاهبانانی در خلوت و جلوت، انسان را زیر نظر دارند؛ غفلت از خشم و سخط خدای تعالی؛ غفلت از خویشتن و كمالاتی كه ممكن است انسان به آن‌ها دست یابد؛ غفلت از عمر كه سرمایه و ذخیره و مایه شرافت آدمی است؛ غفلت از مرگ، قبر و قیامت و فراموشی بهشت و جهنم؛ غفلت از پستی و فریبندگی دنیا؛ غفلت از شیطان به‌مثابه دشمن آشكار انسان؛ غفلت از نعمت‌های آشكار و نهان الهی؛ غفلت از وظیفه شکر و فراموشی شکرگزاری خداوند و بالاخره غفلت از خود خداوند تعالی و عبادت او، غفلت از رسول‌الله(ص) و خاندان مطهر ایشان و پیروی از آنان و غفلت از قرآن‌كریم و تدبر در آیات آن و کوتاهی در عمل به دستورات آن.

اگر این حالت برای کسی ملکه شود، چون قلبش از خداوند تهی و از یاد او غافل است، شیاطین در آن داخل خواهند شد؛ شیاطینی كه هر یک بتی هستند و قلب را به بتخانه تبدیل می‌کنند. در این صورت، انسان به‌ جای پرستش خداوند تعالی، بت‌های تجمع‌یافته در دلش را می‌پرستد و به مشرکی واقعی تبدیل می‌گردد و جایگاه پست و خطرناکی برای او پدید خواهد آمد.

رسوخ این صفت ناپسند در دل انسان، مفاسد و عواقب زیان‌باری دارد كه موجب خسران دنیا و آخرت است، از جمله اینکه توجه به غیر خداوند متعال و ارزش‌های معنوی، هیچ ثمره‏‌ای جز گمراهی و تباهی نخواهد داشت. دیگر اینکه اعمال نیكوی انسان در حالی که قلبش غافل از خداست، پذیرفته نخواهد شد؛ همچنین هجوم غم، غصه، نگرانی و اندوه در دل آدمی ناشی از رسوخ این ملکه است. گره‌‏های زندگی و ابتلا به عقده‌‏های روحی و دیگر بیماری‌های روانی هم از همین ناحیه نشئت می‌گیرد.

راهکار نجات از رذیله غفلت، روی‌آوردن به تفکر و استقرار فکرهای نیکو در ذهن و توجه ویژه به مفاسد و پیامدهای غفلت است؛ همان توجه که استاد بزرگوار ما، علامه طباطبایی(ره) در واپسین لحظات حیات و به‌مثابه آخرین کلمات، فرمود: «توجه، توجه، توجه» و چشم از جهان فروبست.

انسان باید برای دوری از غفلت، یاد خدا را در دلش زنده نگاه دارد و برای این منظور لازم است که از هرچه او را از خدا و یاد خدا دور می‌کند، فاصله بگیرد. اهتمام به توبه و انابه نیز قلب انسان را شست‌وشو می‌دهد و مانع مؤثری برای غفلت قلب به‌شمار می‌رود؛ همچنین انس با قرآن و عترت، اهمیت‌دادن به نماز و مداومت بر ذکر، نظیر ذکر یونسیه: «لا إِلهَ إِلاَّ أَنْتَ سُبْحانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمين‏؛ معبودی جز تو نیست، منزهی تو، به‌ درستی كه من از ستمكاران بودم.» (انبیاء، 87) در این زمینه تأثیر خوبی دارد.