خطر خاموشی پدافندهای اقتصادی و فرهنگی را جدی بگیریم

به گزارش خبرنگار ایکنا از اصفهان، مستند «ایرانشهر» به کارگردانی حسین دهباشی، شامگاه گذشته، پنجم آذرماه به همت فرهنگسرای رسانه در سالن جلسات کتابخانه مرکزی شهرداری اصفهان، با حضور علاقه‌مندان اکران شد. تبیین و تحلیل «عبرت‌های جنگ ۱۲ روزه؛ ایران و مسئله تجزیه» در گفت‌وگو با احسان هوشمند، ایران‌شناس و قوم‌پژوه، موضوع این مستند است.

در نشست اکران مستند «ایرانشهر»، حسین دهباشی با تشریح روند تولید این مستند، هدف اصلی آن را افزایش آگاهی عمومی و تقویت توانایی جامعه در مواجهه با بحران‌ها برشمرد. 

وی در توضیح چرایی آغاز ساخت این مجموعه اظهار کرد: در ابتدا برنامه ما تولید ۳۰ قسمت بود که ۱۲ قسمت آن ساخته شد و پروژه در همین مرحله خاتمه یافت. قرار بود این مجموعه در پلتفرم‌های رسمی پخش شود؛ اما به‌دلیل مشکل در دریافت مجوز از ساترا، احتمالاً از هفته آینده ناچاریم آن را در یوتیوب یا بسترهای مشابه منتشر کنیم که طبعاً با محدودیت دسترسی همراه است.

این مستندساز درباره محتوای قسمت‌های مختلف «ایرانشهر» گفت: در هر قسمت تلاش کرده‌ایم یکی از ابعاد عبرت‌آموز جنگ اخیر و تجربه‌های مرتبط با آن را به زبان ساده و کاربردی بیان کنیم؛ از معنای ایران گرفته تا موضوعات روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی و حتی مهارت‌های ارتباطی مانند اینکه چگونه باید خبر بد را به یک کودک یا فرد سالمند منتقل کرد.

وی افزود: مباحث ما صرفاً ناظر بر جنگ خارجی نیست؛ بلکه به سؤالات و دغدغه‌های داخل کشور نیز می‌پردازد، از جمله مسئله نفوذ، پرسش‌های نظامی و چگونگی مواجهه شهروندان با شرایط بحرانی. تلاش ما بر این بوده که از نگاه کارشناسان و نه رویکرد تبلیغی، به توانمندسازی مردم بپردازیم. هر چقدر خطر بزرگ باشد، آگاهی ما می‌تواند در مدیریت روانی آن نقش تعیین‌کننده‌ای داشته باشد.

آمادگی؛ عامل پیشگیری از بحران

دهباشی در پاسخ به پرسش یکی از حاضران در نشست که «آیا مجموعه ایرانشهر تلاشی برای آماده‌سازی جامعه در برابر احتمال وقوع رخدادهای مشابه آینده است؟» بیان کرد: تصور ما این است که جامعه باید آماده باشد. کشورهایی مانند سوئیس سال‌هاست جنگی نداشته‌اند؛ اما آموزش‌های دفاعی خود را به‌طور مداوم میان شهروندان ترویج می‌کنند. آمادگی به معنای پیش‌بینی جنگ نیست؛ بلکه می‌تواند از وقوع آن جلوگیری کند یا خسارات را کاهش دهد. ما احساس کردیم که این دانش می‌تواند برای مردم مفید باشد.

وی با اشاره به ابعاد مختلف جنگ‌های نوین تصریح کرد: ما در جنگی همه‌جانبه هستیم؛ جنگی که فقط جنبه نظامی ندارد و ابعاد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آن کمتر دیده می‌شود. پس از جنگ ۱۲ روزه، آتش‌بس فقط در حوزه نظامی برقرار شد و در سایر عرصه‌ها همچنان تحت فشار قرار داریم.

این مستندساز ادامه داد: در همان روزهای جنگ، خاموش‌شدن بخشی از پدافندهای نظامی را دیدیم. این امکان وجود دارد که در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و تبلیغاتی نیز پدافندها خاموش شده باشد. رسانه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های مجازی با تمام توان در حال فعالیت برای ایجاد اختلاف میان اقوام، گروه‌های مذهبی و اقشار گوناگون جامعه هستند.

وی اضافه کرد: گاهی می‌بینیم یک استاد دانشگاه، روزنامه‌نگار یا فعال فضای مجازی که می‌تواند نقش پدافند فرهنگی را ایفا کند، کنار گذاشته یا خاموش می‌شود. این دقیقاً همان نقشی است که خاموش‌کردن سامانه ضدهوایی در میدان جنگ ایفا می‌کند. در اقتصاد نیز بیکارشدن هر نفر مانند گلوله‌خوردن یک سرباز است.

دهباشی با نقل قولی از بهرام بیضایی گفت: «چاره‌ای جز فرهنگ نیست.» کاری که از ما برمی‌آید، این است که فرهنگ را تقویت کنیم تا جامعه در برابر انواع تهدیدها مقاوم شود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تنوع طیف‌های اجتماعی حاضر در دفاع از کشور تأکید کرد: اگر به نخستین گروه‌هایی که در سال ۱۳۵۹ به جبهه جنگ رفتند، نگاه کنید، جوانانی بودند که موسیقی پاپ گوش می‌دادند و شلوار جین می‌پوشیدند؛ حتی بعضاً افرادی که امروز چهره‌ای ارزشی و محبوب نزد مردم و نظام شناخته می‌شوند، ابتدا در گزینش‌ها پذیرفته نشدند؛ اما بعدها به یکی از شاخص‌ترین شخصیت‌های جامعه تبدیل شدند.

این مستندساز با تأکید بر اینکه تقسیم‌بندی‌های سیاسی نمی‌تواند معیار کاملی برای تحلیل جامعه ایران باشد، افزود: دیدگاه‌های سیاسی معمولاً خط‌کشی‌های سخت به‌وجود می‌آورد، تا حدی که حتی مشخص می‌کند در انتخابات باید به چه کسی رأی داد؛ اما نگاه ملی و جامع چنین محدودیتی ندارد. ایرانی‌ها بسیار گسترده‌تر از مرزهای جغرافیایی ایران‌ هستند.

وی تصریح کرد: ملت را نه نژاد مشترک تعریف می‌کند، نه زبان مشترک و نه حتی حقوق مشترک؛ ملت یعنی دغدغه‌های مشترک. آنچه ما را به‌‌مثابه ملت در کنار هم قرار می‌دهد، همین دغدغه‌ها و مسئولیت‌های مشترک است، نه ظواهر یا دسته‌بندی‌های سیاسی.