درک شب قدر در گرو دستیابی به حقیقت قرآن است

محمود حاجی‌احمدی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، با بیان اینکه ارزش شب قدر به دو اتفاق مهم است، اظهار کرد: شب قدر در ماه رمضان قرار دارد و با توجه به اینکه برای این ماه روزه مقرر شده، فلسفه روزه در ادبیات دینی رسیدن به تقوا معرفی شده است. بنابراین، تقوا دستاورد روزه به‌شمار می‌رود، ولی در مرحله بعد ابزاری برای دستیابی به فرقان و فلاح است.

وی افزود: فرقان مرتبه‌ای از شناخت است که انسان به کمک آن می‌تواند حق را از باطل و هدایت را از ضلالت تشخیص دهد. بنابراین، طراحی روزه برای این است که انسان به تقوا برسد و از طریق تقوا به فرقان دست پیدا کند. از طرف دیگر، تقوا طراحی شده است تا انسان به فلاح برسد. فلاح نیز به‌معنای رهیدن و رها شدن است، بعضاً غل و زنجیرهایی مانع شکوفایی و پرواز فطرت، عقل و اندوخته‌های الهی در انسان می‌شود که تقوا کمک می‌کند تا این غل و زنجیرها برطرف و شکوفایی فطرت حاصل شود.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان اضافه کرد: در شب قدر، انسانی که روزه گرفته و به تقوا و زمینه فلاح دست پیدا کرده، قرار است نسبت به آنچه در این شب اتفاق افتاده، یعنی نزول قرآن شناخت حاصل کند، کتابی که خداوند آن را با عنوان هدایت، نور و مبین توصیف و معرفی کرده است. شب قدر در مرحله اول ظرف نزول قرآن محسوب می‌شود و تقوا مقدمه‌ای برای رسیدن به آن است. بنابراین، می‌توان گفت کسی به حقیقت شب قدر دست پیدا می‌‌کند که از طریق فلاح به حقیقت خودش یعنی خودشکوفایی و قدر انسانی برسد، چنانکه خداوند در معرفی انسان می‌گوید چیزی به او عطا کردیم که آسمان و زمین نمی‌توانستند تحمل کنند، ولی انسان ظرفیت وجودی‌اش را دارد و از طریق فلاح آن را به‌دست می‌آورد. همچنین انسان از طریق تقوا نیز می‌تواند ظرف وجودی‌اش را برای درک حقایق قرآنی که در شب قدر نازل می‌شود، توسعه دهد.

حاجی‌احمدی با بیان اینکه شب قدر عمدتاً تکیه‌گاه معرفتی نسبت به قرآن و انسان دارد، گفت: اساس قرآن، صفات الهی است و به‌ تعبیر یکی از بزرگان، قرآن در این آیه خلاصه می‌شود که خداوند فرمود: «...إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً...؛ من در زمين جانشينى خواهم گماشت»؛ در یک طرف، انسان قرار دارد که مقرر است خلیفه شود و در طرف دیگر، خدا قرار دارد که مقرر است انسان خلیفه او شود. بنابراین، اگر انسان می‌خواهد معرفت حقیقی قرآن را کسب کند، لازمه‌اش این است که ارتباطات ویژه‌ای با خداوند داشته باشد. ادبیات قرآن بیشتر به ما می‌گوید که در شب قدر دنبال چه معرفت‌هایی باشیم، تا اینکه چه کارهایی انجام دهیم. باید از ماه رمضان و حتی کل سال استفاده کنیم تا معرفت به خدا را افزایش دهیم.

وی بیان کرد: مشکل عمده دینداری ما این است که در خداشناسی لنگ می‌زنیم و اوج شناخت ما نسبت به خدا این است که او جهان را خلق کرده و خلق کردن را هم با فعل ماضی به‌کار می‌بریم، یعنی زمانی کاری انجام داده و اکنون دیگر تمام شده است. در واقع با نقش خداوند در جهان هستی آشنا نیستیم، در حالی‌ که قرآن صفات متنوعی درباره خداوند به‌کار برده است. اگر بخواهیم شب قدر را خوب درک کنیم، لازمه‌اش این است که چون این شب زمان نزول قرآن محسوب می‌شود و قرآن نیز بیانگر صفات خداست، از قبل با این صفات آشنا شویم. دعاهای مخصوص ماه رمضان مثل ابوحمزه ثمالی، افتتاح و سحر مشحون از صفات حق تعالی و ظرف آشنایی با خداست.

عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: حقیقت قرآن به‌ معنای به‌دست آوردن الفاظ و معانی آیات آن نیست، بلکه حقیقت قرآن به‌ فرموده امام صادق(ع)، تجلی خداوند است. بنابراین، تفکر در حقیقت قرآن یا همان دسترسی به معرفت خداوند مهم‌ترین کاری به حساب می‌آید که در شب قدر و حتی قبل از آن می‌توانیم انجام دهیم. در حوزه دینداری، آیه‌ای از قرآن را باید مبنای فهم و رفتار خود قرار دهیم و آن این است که «وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا...؛ و نام‌هاى نيكو به خدا اختصاص دارد، پس او را با آنها بخوانيد»؛ اول باید با تک‌تک اسماء خداوند آشنا شویم و دوم دریابیم که هر کدام از این اسماء چه پیوندی میان ما و هستی برقرار می‌کند. اگر دینداری را با این برنامه طراحی کنیم، به حقیقت دین دست خواهیم یافت.