تفاوت نگاه اسلامی و غربی به مفهوم توسعه در زمینه اهداف و ابزارها

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن‌ نظری، مدیرگروه اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره مفهوم توسعه و دیدگاه اسلام درباره لوازم و مقدمات توسعه اقتصادی پرداخت و اظهار کرد: عامل اساسی توسعه اقتصادی، نیروی انسانی است و اگر این نیرو، نیروی با مهارتی باشد و به اصطلاح اقتصاددانان بتوانیم منابع انسانی را توسعه ببخشیم، انسان‌هایی که در جهات گوناگون دارای مهارت هستند زمینه توسعه همه‌جانبه را فراهم می‌کنند.

ضرورت وجود انسان‌های توسعه‌‌یافته برای تحقق توسعه همه‌جانبه

وی ادامه داد: زمانی اقتصاددانان می‌گفتند که عامل اساسی توسعه، منابع طبیعی هر کشور است اما بعد  متوجه شدند که بسیاری از کشورها منابع طبیعی بسیار اندکی دارند اما  چون نیروی انسانی آنها قابلیت‌هایش را به شکوفایی رسانده است، توسعه اقتصادی برای آنها اتفاق افتاده و به دنبال آن، توسعه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هم رخ داده است و الان این مورد را در بسیاری از کشورها مشاهده  می‌کنیم که به دلیل داشتن انسان‌های توسعه‌یافته به توسعه همه‌جانبه دست پیدا کرده‌اند.

وی در پاسخ به پرسشی درباره نگاه‌ اسلام به مفهوم توسعه اظهار کرد: نگاه اسلام و قرآن هم همین است و در آیات قرآن آمده است که شما را بر زمین و آنچه که در دل زمین است مسلط کرده‌ایم اما هنگامی می‌توانیم از استعدادهای موجود در دل زمین به خوبی استفاده کنیم که انسان‌های توسعه‌یافته داشته باشیم و مدیریت صحیحی، این انسان‌های توسعه‌یافته را به کار گرفته و در نتیجه هم‌زمان توسعه همه جانبه اتفاق بیفتد.

نگاه ابزاری به رفاه در اندیشه غربی

این پژوهشگر اقتصاد اسلامی ادامه داد: آیات قرآن، انسان را عامل اساسی توسعه می‌دانند و از این آیات استفاده می‌شود که وقتی انسان‌ها از هرجهت شایستگی پیدا کردند آنگاه توسعه به عنوان یک فرآیند حتما اتفاق می‌افتد. همچنین باید دانست که از منظر اسلام، منابع انسانی توسعه‌‌یافته، موتور محرکه توسعه هستند و زمینه توسعه را فراهم می‌کنند و اگر انسان‌ها دارای تسلط کاری و امانت‌داری باشند جامعه را به توسعه  اقتصادی می‌رسانند.

حجت‌الاسلام نظری در پاسخ به پرسشی درباره تفاوت نگاه اسلامی و غربی به مفهوم توسعه اظهار کرد: تفاوت در این است که در نگاه دنیای غرب به مفهوم توسعه و تلاش برای این امر اهدافی که ترسیم می‌شود با اهداف اسلامی که عمدتا انسانی و براساس ارزش‌های اسلامی است متفاوت است و چه بسا که آنان به چنین ارزش‌هایی پایبند نیستند؛ مثلا رفاه را در نظر می‌گیرند و از آن به عنوان یک ابزار برای تعدادی از انسان‌ها استفاده می‌کنند.

لوازم تحقق توسعه از منظر اسلام

مدیرگروه اقتصاد پژوهشگاه حوزه و دانشگاه ادامه داد: همچنین نگاه غربی و اسلامی به مفهوم توسعه در زمینه ابزارها هم دارای تفاوت‌های اساسی است، چراکه هدف انسان‌های توسعه‌یافته در نگاه اسلامی، به فعلیت رساندن ارزش‌های اسلامی در یک انسان است که در آن تقوا و مهارت علمی وجود دارد اما شاید این موارد در غرب در وجود انسان احیا نشود.

وی در پاسخ به پرسشی درباره نگاه اسلام به رفاه اقتصادی اظهار کرد: ما در اسلام موضوعی همانند تلاش برای رفع فقر را شاهد هشتیم که همان را می‌توانیم به رفاه نسبی ترجمه کنیم و اگر به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران هم توجه کنیم متوجه خواهیم شد که حاکمیت وظیفه دارد که فقر را از جامعه برطرف کند، چراکه فقر، مادر همه گرفتاری‌هایی همانند کفر، شرک، طلاق و انواع گناهان است، بنابراین باید افراد را به درآمد نسبی رساند که البته این به معنی صدقه دادن نیست بلکه هرکسی باید درآمد مناسب و شایسته را داشته باشد.

نظری در پاسخ به پرسشی درباره لوازم تحقق توسعه از منظر اسلام عنوان کرد: در اسلام برای تحقق توسعه یک عامل وجود ندارد و ما نمی‌توانیم یک عامل همانند تربیت برای تولید را درنظر بگیریم یا صرفا به عوامل سیاسی تکیه کنیم، بلکه باید به صورت همزمان و هماهنگ، توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و توسعه نیروی انسانی اتفاق بیفتد و باید به گونه‌ای برنامه داشته باشیم که هنگام اجراء، زمینه مهارت‌افزایی، اشتغال، مشارکت در سرنوشت و رعایت مصالح اجتماعی فراهم شود.