شعر فارسی؛ محملی تاثیرگذار برای طرح مضامین عرفانی

علی اصغر باباصفری، استاد سابق ادبیات دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) از اصفهان، در رابطه با ادبیات عرفانی و تاثیر آن در شعر فارسی، اظهار کرد: ورود عرفان به ادبیات فارسی عملا از قرن پنجم در سروده‌های بابا طاهر همدانی آغاز شد، البته برخی مضامین عرفانی نیز جسته و گریخته در شعر بعضی از شعرای قرن پنجم مشاهده می‌شد و این سنایی غزنوی بود که در قرن ششم، مضامین عرفانی را به‌طور گسترده وارد شعر فارسی کرد.
وی افزود: سنایی نخستین کسی بود که منظومه‌های عرفانی مفصلی مثل «حدیقه الحقیقه» را سرود که مقدمه‌ای بر شکل‌گیری آثار عطار نیشابوری و مولوی محسوب می‌شود.
باباصفری در خصوص علت اصلی عارف بودن بسیاری از شاعران فارسی گفت: این امر به تأثیرگذاری زبان شعر بر مخاطب بازمی‌گردد. عرفا چون می‌خواستند کلامشان تأثیر بیشتری بر دیگران داشته باشد، از زبان‌های آهنگین استفاده می‌کردند. در حوزه نثر نیز می‌بینیم که متون عرفانی به صورت مسجع نوشته شده است که می‌توان به آثار خواجه عبدالله انصاری و پیروانش اشاره کرد.
وی خاطر نشان کرد: برجسته‌ترین شاعران حوزه عرفان، عطار، سنایی و مولانا هستند که دوره مولانا اوج سرایش اشعار عرفانی در ادبیات فارسی است.
استاد سابق ادبیات دانشگاه اصفهان با بیان اینکه عرفان راه شناخت مبتنی بر کشف و شهود و مکاشفه باطنی است که سیر تحول درونی فرد را به تصویر می‌کشد، بیان کرد: موضوعات و مضامین عرفانی در باب تهذیب نفس، سیر و سلوک، هدف خلقت و مسیر و هدف غایی انسان، مراتب و مقامات سیر و سلوک و شرایط آن و بیان برخی از حالات عرفانی و مکاشفات عرفا است.
وی با بیان اینکه عرفان اسلامی از جهاتی با اخلاق نیز همپوشانی دارد، افزود: مسائل و موضوعات و رذایل و فضایل اخلاقی که علمای اخلاق مطرح می‌کنند، در عرفان نیز میان عرفا و متصوفه جاری است و آنها نیز بر مسائل اخلاقی تأکید دارند، به همین دلیل میان عرفان و اخلاق نقاط مشترکی وجود دارد.
باباصفری در خصوص برترین آثار ادبیات عرفانی اظهار کرد: سروده‌های باباطاهر، اشعار ابوسعید ابوالخیر، عارف و صوفی قرن پنجم(البته این اشعار منسوب به وی می‌باشد و واقعیت این است که این اشعار سروده ابوسعید ابوالخیر نیست و وی تنها یک رباعی سروده) و اشعاری منسوب به بایزید بسطامی، در زمره برترین آثار ادب عرفانی به شمار می‌رود. آنچه به صورت قطعی مشخص است، اشعاری می‌باشد که از بابا طاهر همدانی به جا مانده و علاوه بر آن می‌توان به دیوان سنایی، حدیقه الحقیقه، سیرالعباد الی‌المعاد، عقل نامه و عشق نامه اشاره کرد.
وی در خصوص برترین آثار در حوزه نثر فارسی گفت: کتاب «کشف المحجوب» هجویری(قدیمی‌ترین کتاب به جا مانده در این حوزه) و کتاب «شرح التعرف لمذهب التصوف» از مستملی بخاری از زمره این آثار محسوب می‌شود که وی اصل کتاب «التعرف لمذهب التصوف» ابوبکر کلابازی را در چند جلد شرح داده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: در آثار عرفانی و به خصوص آثار عرفانی منثور، وظایف و کارهایی که یک سالک باید انجام دهد، بیان شده، اما در آثار عرفانی منظوم بیشتر جنبه احساسی و استنباطی فرد از مسائل عرفانی مورد توجه واقع شده است و البته بعضی از این آثار جنبه تعلیمی نیز دارد، مثل مثنوی مولانا که اثری عرفانی و تعلیمی برای مریدانش به شمار می‌رفت.

کد خبرنگار 1304