از نشست ثمره ریشه‌شناسی فهم قرآن در ایکنا تا بررسی تکنولوژی و فرهنگ

سومین هفته دی ماه در حوزه و دانشگاه با برگزاری رویدادها و سخنرانی‌های علمی متنوعی همراه بود که در متن پیش‌رو تعدادی از آنها را بررسی می‌کنیم.

 

 

 

 

 

حجت‌الاسلام محمدحسن زمانی؛ کتابی درباره مستشرقان و قرآن دارند و دیدگاه مستشرقان درباره قرآن را بررسی کرده‌اند و وقتی آن را می‌‌خوانیم و اگر از استثنائاتی همانند ایزوتسو بگذریم نگاه آنها غالبا تخریبی است. رهبر معظم انقلاب در نامه‌ای که به  جوانان اروپا نوشتند فرمودند؛ بدون واسطه به متن قرآن مراجعه کنید تا متوجه شوید آیا قرآن آنگونه که برای شما گفته‌اند کتاب خشونت است؟ البته چنین کارهایی کفایت نمی‌کند و لازم است اقدامات دیگری از جمله ترجمه قرآن به زبان‌های مختلف را انجام دهیم چون قرآن پتانسیل‌های بسیاری برای جذب مسیحیان به سمت خود دارد. 

 

 

چند سال قبل کلیپی دیدم که افرادی در خیابان‌های اروپا، نزد مردم رفته و کتابی در دست داشتند که در واقع انجیل بود و جلد قرآن داشت و برای مخاطبان می‌‌خواندند و بسیاری از مردم می‌گفتند نکات مطرح شده در این کتاب بسیار خشن است و به ما حس منفی می‌دهد اما در نهایت به آنها گفتند این انجیل است و فقط جلد قرآن دارد. بسیاری از آنها می‌گفتند صادقانه لازم است بگوییم که ما انجیل و قرآن را نخوانده‌ایم و اگر انجیل واقعا این است ما آن را نمی‌پسندیم، بنابراین معتقدم که لازم است قرآن را به شکل مناسب‌تری به جهانیان معرفی کنیم.  

 

 

 

 

 

برخی می‌گویند قرآن چون کلیات را گفته است خیلی کارکردی در اجتهاد ندارد و برخی بدون اینکه با صراحت بگویند در عمل این گونه رفتار می‌کنند. به نظر بنده آغاز از قرآن کلید اول در حل چالش‌های مسائل فقهی معاصر است. ما الان آیات‌الاحکام را در تعدادی از آیات منحصر کرده‌ایم ولی در دو سه دهه اخیر این بحث مطرح است که چرا آیات‌الاحکام باید به همین میزان بسنده شود از جمله اینکه ما می‌توانیم از قصص بهره ببریم. قرآن کریم دنبال قصه‌ و خاطره نیست بنابراین وقتی از حکومت یک زن سخن می‌گوید، می‌تواند به معنای آن باشد که یک زن هم توانایی حکومت‌داری دارد و جالب اینکه قرآن از حکومت سلیمان و ملکه سبا به عنوان دو نمونه خوب از حکومت‌داری اشاره دارد. از ملکه سبا تجلیل می‌کند که او خوب می‌فهمید و وقتی مشاوران مرد او به او گفتند که به سلیمان حمله کنیم، او نهی کرد و بعد هم کشورش را با تدبیر نجات داد. همچنین به دختران شعیب اشاره کرده است که چوپانی می‌کردند ولی ما همچنان بحث می‌کنیم که آیا اشتغال زنان جایز است یا خیر؟

 

 

 

 

 

برخی مدافعان فضای مجازی قائل هستند که باید این فناوری‌ها آزاد باشند. از طرفی دغدغه‌مندانی هستند که قائلند باید در برابر این فناوری‌ها ایستادگی کرد و به صورت منطقی آن را ارائه کرد. اگر بخواهیم میان این دو نظریه جمع‌بندی کنیم باید عرض کنم اگر فضای مجازی به صورت کامل آزاد باشد اشتباه است و از سوی دیگر اگر بخواهیم شیوه سلبی در پیش بگیریم و آن را محدود کنیم کاری غیر ممکن و حتی خلاف عقل به شمار می‌آید چون وقتی سابقه محدودسازی شبکه‌های اجتماعی در ایران را دنبال می‌کنیم می‌بینیم دغدغه‌هایی که از این محدودسازی مورد نظر بوده است محقق نشده است.

 

راهکاری که اخلاق‌پژوهان برای این مسئله ارائه می‌دهند این است که ما فضای سایبر را سالم‌سازی کنیم آن هم به واسطه احیای ارزش‌ها و هنجارها و قواعد اخلاقی در فضای سایبر که می‌شود از آن به خودکنترلی اخلاقی یاد کرد تا اخلاق در این فضا حکمفرما شود. در خودکنترلی رفتار فعالین فضای سایبر اهمیت ویژه دارد و باید وظایف اخلاقی آنها را تبیین کنیم و تا زمانی که وظایف کاربران را تبیین نکنیم رفتار اخلاقی خواستن از کاربران کار غیر منطقی است.

 

 

 

 

 

در دانشگاه امام صادق(ع) و باقرالعلوم(ع) و برخی مراکز دیگر در این عرصه گام برداشته‌‌ شده است ولی هنوز در استنباط نظریه قرآنی روایی برای سیاستگذاری فرهنگی احساس خلأ داریم. بر حوزه و دانشگاه واجب است که روی این مسئله کار کنند. رئیس جمهور هم تأکید کردند باید روی مبانی قرآنی فرهنگ کار شود و البته در برخی نهادها کار شده است ولی باز شاهد خلأهای زیادی هستیم. خلأ یعنی اینکه یک دانشجوی دکتری سیاستگذاری فرهنگی بتواند چند مقاله و حتی نظریه‌پردازی در این زمینه داشته باشد. برخی روایات به نحو بهت‌آوری به مراتب ایمان اشاره کرده‌اند و یک هنجار را هم مقدمه‌چینی کرده است زیرا امر سیاستی مستقیماً با نظریات هنجاری کار دارد و این نظریات، بزرگ‌ترین تغذیه‌کننده امر سیاستی هستند؛ حتی نظریه هنجاری در مارکسیسم و لیبرالیسم هم وجود دارد.

 

 

 

 

 

صدسال قبل همه زنان غربی پوشش کامل داشتند و محجبه بودند ولی الان به اینجا رسیده‌اند؛ انسان به جایی می‌رسد که سگ، پارتنر او می‌شود، با حیوانات ازدواج می‌کند یا برخی همجنس‌گرا شده‌اند زیرا حد مشخصی وجود ندارد؛ البته سخن من این نیست که همه مردم در غرب اینطور هستند ولی الان این وضعیت وجود دارد. بنده با بانوان غربی سخن گفته‌ام، با استادان دانشگاه‌ها گفت‌وگو کرده‌ام و آنها هم این وضع را مصیبت می‌دانند. واقعا مشکلات زنان غربی با وجود این ظاهر بزک‌ کرده بسیار زیاد است.

 

بنابراین ما باید ملاک را قرآن قرار دهیم؛ قرآن کریم نوع پوشش را نفرموده است ولی معیار به ما داده که برجستگی‌های بدن و زیر گلو و موها باید پوشیده باشند و اینها هم چیزی نیست که ابهام داشته باشد. شما در هر کجا که باشید؛ آفریقا و اروپا و آسیا و ایران و آمریکا و ... باید این معیار رعایت شود؛ در خیلی از کشورهای دنیا زنان محجبه هستند ولی مدل پوشش ما را هم ندارند لذا اگر به آیات قرآن برگردیم خیلی از مشکلات حل خواهد شد.