سنگ‌زنی؛ یادآور حماسه کرب‌وبلا
یک پژوهشگر آیینی و فرهنگ عامه گفت: سنگ‌زنی یادآور جنگ، جهاد، حماسه و هیجای عاشوراست و تعبیر صدای چکاچک شمشیر و نیزه، سم اسب، سنگسار بدن مطهر امام، سنگ زدن قبیله بنی‌اسد به سر در سوگ امام، هیاهو و شادی اشقیا یا شیون و ناله همه عالم در فراق امام است.
گوشه گوشه شهر برای عزای حسین(ع) سیاه‌پوش شده است. شب‌ها از هر سو صدای نوحه و سینه‌زنی هیئت‌های مذهبی شنیده می‌شود. هر محله، روستا و شهر، میراث‌دار یک یا چند آیین عاشورایی‌ست که نسل به نسل برای اجرای آن اهتمام ورزیده‌اند.
خبرنگار ایکنا از اصفهان درباره این آیین‌های عاشورایی، گفت‌وگویی با محمد خداداد، دانش‌‌آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگر آیینی و فرهنگ عامه و مدرس دانشگاه کاشان انجام داده است. در قسمت پیش درباره جریده‌برداری یا علَم‌کشی و ذوالجناح‌گردانی سخن به میان رفت. در این شماره، مطالبی درباره سنگ‌زنی تقدیم نگاه خوانندگان می‌شود.
ایکنا ـ درباره آیین سنگ‌زنی توضیح دهید.
سنگ‌زنی یکی از سنت‌های منطقه تاریخی کاشان و سایر مناطق کشور است. این آیین را در کشور ما به نام‌های گوناگون تعبیر می‌کنند؛ سنگ‌زنی، سنج‌زنی، چَک‌چَکو در استهبان فارس، چَق‌چَقی، کارب‌زنی و جق‌جقه‌زنی از جمله این اسامی است.
ایکنا ـ فلسفه سنگ‌زنی چیست؟
سنگ‌زنی یادآور جنگ، جهاد، حماسه و هیجای عاشوراست. البته تعبیر کهن‌تری هم وجود دارد که ما آن را برای برکت‌بخشی یا طلب باران می‌خوانیم؛ اما به آیین عاشورایی که راه یافت، توجیهاتش متفاوت می‌شود. برای مثال صدای چکاچک شمشیر و نیزه، سم اسب، سنگسار بدن مطهر امام، سنگ زدن قبیله بنی‌اسد به سر در سوگ امام، هیاهو و شادی اشقیا یا شیون و ناله همه عالم در فراق امام.
ایکنا ـ آیین سنگ‌زنی در کدام قسمت از کشور اجرا می‌شود و در کاشان چگونه است؟
در شهرها و استان‌های کشور اعم از خراسان رضوی، دزفول، کوهبنان کرمان، دولت‌آباد، برخوار، زفره اصفهان، استهبان فارس، لاهیجان، هرمزگان، سبزوار، نایین، میبد، گرمسار، دامغان، بسطام، شهرضا و... این آیین اجرا می‌شود. در کاشان تا ۵٠ سال پیش، بسیاری از هیئت‌ها سنگ‌زنی می‌کردند. مستشرقین نوشته‌اند که بهترین سنگ‌زنان تهران از کاشان بودند.
امروز در سه حالت سنگ‌زنی در شهرستان کاشان اجرا می‌شود؛ در روستای ابیانه این آیین در حال حرکت نظیر هیئت برگزار می‌شود. در شهر بیدگل در محله عبدالصمد و حسینیه قاسم بن الحسن به‌صورت ایستا انجام می‌شود و پرجلوه‌ترین آن در منطقه آران است که با تکاپوی خاصی همراه می‌شود. «کشته بی‌سر، حسینم»، ذکر سنگ‌زنان به شمار می‌رود که بسیار حزن‌انگیز و تأثیرگذار است. «چهل گیسو» و «آتشدان» نیز از متعلقات سنگ‌زنان محسوب می‌شود.
زهراسادات محمدی
انتهای پیام
