زیست پیامبرانه

روانشناسی معاصر معتقد است که هر چه از موضوع یا شخصیتی، شناخت بیشتری صورت گیرد، علاقه به آن موضوع یا شخص نیز افزایش می‌یابد. اصل «محاکات» و همرنگ شدن با دیگران، خصوصاً همرنگی با افراد پرنفوذ و انسان‌هایی که از صفات کمالی و معنوی والایی برخوردارند، یکی از اصول مسلم روانی است.

شخصیت هر فرد را می‌توان از بررسی گفته‌ها و رفتار و کردار او مورد ارزیابی قرار داد. حال سؤال اصلی این یادداشت این است که مسلمانان در جایگاه پیروان دین و آیین محمد(ص)، چقدر با نحوه زیست ایشان آشنا هستند و چقدر توانسته‌اند برنامه زندگی خود را با الگوی زیستی پیامبر(ص) تطبیق دهند؟ به قول جناب مولوی: «شیر را بچه همی ماند بدو/ تو به پیغمبر به چه مانی؟ بگو.»

در ادامه به نحوه تعامل و رفتار پیامبر(ص) با مردمان و اقشار گوناگون جامعه همچون زنان، مردان، کودکان، دختران، جوانان و... اشاره خواهد شد؛ به این امید که ما نیز پیامبرانه زندگی کنیم.

احترام حتی به بیگانه

پیامبر مهربانی‌ها، حضرت محمد(ص) به ملاقات‌کنندگان و مهمانان خود احترام می‌گذاشت. بسیار پیش می‌آمد که ردایش را حتی برای بیگانه‌ای می‌گستراند و او را بر آن می‌نشاند. هر کسی که در مجلس پیامبر(ص) حاضر می‌شد، گمان می‌کرد که خودش، گرامی‌ترین فرد نزد رسول خداست.

پیامبر مهربانی‌ها همواره به عیادت بیماران اطراف خود می‌رفت و از بیماران، حتی در دورترین بخش‌های شهر عیادت می‌کرد، گرچه بیماری او در حد چشم‌درد بود.

ایشان به فقرا و افرادی که از ثروت دنیا بهره‌ کمتری داشتند، احترام و توجه ویژه داشت و می‌فرمود: «کسی که ثروتمندی نزدش بیاید و آن فرد به‌دلیل بهره‌مندی از مال او برایش فروتنی کند، دوسوم دینش را از دست داده است.»

حضرت محمد(ص) به زنان سالمند خانواده محبت و لطفی مضاعف داشت و می‌فرمود: «در نزد من، برآوردن نیاز بیوه‌گان و یتیمان از به‌جا آوردن ۳۰ هزار رکعت نماز مستحبی محبوب‌تر است.»

ایشان به جوانان طالب علم احترام و محبتی ویژه نثار می‌کرد و می‌فرمود: «دوست ندارم جوانان شما را جز در دو موقعیت ببینم؛ یا در پی کسب دانش یا دانشمند.»

پیامبر مهربانی‌ها، حضرت محمد(ص) با جوانان مجرد درباره ازدواج صحبت و آنها را به ازدواج آگاهانه تشویق می‌کرد و می‌فرمود: «بیشتر دوزخیان بی‌همسران هستند. هنگامی که مردی به همسرش و همسرش به او می‌نگرد، پروردگار نیز مهربانانه به آنها نگاه می‌کند.»

ابراز محبت متقابل میان همسران

اگر در اطراف ایشان روابط همسران دچار اختلاف و کدورت می‌شد، برای آشتی دادن آنها اقدام و بیان می‌کرد: «کسی که برای آشتی دادن زن و شوهری گام بردارد، پروردگار به او پاداش هزار شهیدی می‌دهد که در راه خدا کشته شده‌اند ... و ثواب عبادت یک سال را به او عطا می‌کند؛ سالی که روزه‌هایش را روزه بوده و شب‌هایش را شب‌زنده‌داری کرده است.»

پیامبر(ص) تأکید داشت که به زنان خود محبت کلامی ابراز کنید و می‌فرمود: «دوست داشتن زنان و آگاه کردن آنها از این محبت مستحب است. اگر مردی به همسر خود بگوید که «دوستت دارم»، این کلام هرگز از دل زن بیرون نمی‌رود.»

ایشان به زنان نیز سفارش می‌کرد که به شوهران خود محبت و توجه داشته باشند. روایت است که مردی نزد پیامبر(ص) آمد و گفت: «همسری دارم که هرگاه وارد خانه می‌شوم، به پیشوازم می‌آید و چون بیرون می‌آیم، مرا بدرقه می‌کند و هرگاه غمگینم، از رنج من سؤال و دلجویی می‌کند...» پیامبر مهربانی‌ها فرمود: «خداوند کارگزارانی در روی زمین دارد که این زن از آنهاست. او نیمی از پاداش شهید را دارد.»

ایشان به بانوان توصیه می‌کرد که به شوهران خود سخنانی محترمانه و محبت‌آمیز بگویید و می‌فرمود: «هر زنی که شوهرش را با زبانش بیازارد، پروردگار نه انفاق او را می‌پذیرد، نه نماز مستحبی‌اش را و نه نیکی‌هایش را. حتی اگر آن زن روزها را روزه بگیرد و شب‌ها برای نماز به پا خیزد و برده آزاد کند، تا آن زمان که شوهرش را خرسند کند.» ایشان در دورانی که دختران زنده‌ به گور می‌شدند، با بانوان رفتاری محترمانه داشت و می‌فرمود: «کسی جز بزرگوار، زنان را گرامی نمی‌دارد و کسی جز فرومایه به آنان توهین نمی‌کند.»

مسلمانی و خوشبو بودن 

پیامبر مهربانی‌ها، حضرت محمد(ص) امر می‌کرد که مسلمانان خود را خوشبو کنند. ایشان چنان خود را معطر می‌کرد که اگر کسی از راهی که ایشان رد شده بود، عبور می‌کرد، از بوی خوش باقی‌مانده در فضا می‌فهمید که رسول خدا(ص) از آنجا عبور کرده است. اگر ایشان بر سر کودکی دست می‌کشید، بوی معطر او در بین موهای کودک می‌ماند. همیشه می‌فرمود: «بهترین بندگان خدا کسانی‌اند که خوشبو هستند.»

رسول خدا(ص) بسیار سفارش می‌کرد که اگر از خطای فرد گنهکار مطلع شدید، آن را بازگو نکنید و بیان می‌کرد: «هر که از برادر خود گناهی بداند و آن را بپوشاند، خداوند در روز قیامت گناه او را می‌پوشاند.»

نبی گرامی(ص) از یتیمان اطراف خود دل‌جویی می‌کرد و آنها را مورد لطف و محبت خویش قرار می‌داد و می‌فرمود: «آیا دوست داری دلت نرم شود و به حاجت خود برسی؟ پس بر یتیم مهر بورز؛ او را نوازش کن و از غذای خویش به او بخوران تا دلت نرم شود.»

حضرت محمد(ص) به افراد خشمگین توصیه می‌کرد که خشم خود را کنترل کنند و آن را فرو برند و می‌فرمود: «اوج دلیری فرد آن است که وقتی خشمگین شود و به اوج عصبانیت برسد و چهره‌اش سرخ شود، بر خشم خود غلبه کند.»

کودکان؛ گل‌های خوشبوی خداوند

رسول‌الله(ص) درباره کودکان نیز سفارش‌های متعددی داشت. ایشان کودکان را گل‌های خوشبوی خداوند می‌دانست، آنها را در دامن خویش می‌نشاند و می‌بوسید، گاهی بر دهانشان بوسه می‌زد و می‌گفت: «فرزندانتان را بسیار ببوسید.؛ زیرا برای هر بوسه در بهشت مقامی است و فرشتگان برای شما، مراتبی در بهشت به تعداد بوسه‌های‌تان می‌نویسند‌.» پیامبر(ص) اگر کودکی را در حال گریه می‌دید، برای آرام کردن و خشنودی او تلاش می‌کرد و می‌فرمود: «هرگاه کسی کودک گریانی را راضی و ساکت کند، آفریدگار آن‌قدر از بهشت به او خواهد داد تا راضی شود.»

ایشان اهتمام ویژه‌ای به تکریم دختران داشت؛ مثلاً می‌فرمود: «هدیه دادن باید از دختران آغاز شود، چراکه پروردگار والا نیز با دختران و زنان مهربان‌تر است.» پیامبر مهربان در جایی دیگر چنین بیان داشت: «کسی که دختر یا زنی را شاد کند، پروردگار در روز هراس بزرگ (رستاخیز) او را شاد می‌کند.»

الهه‌سادات بدیع‌زادگان