سوره نصر؛ پیام فتح، وداع و بازگشت به خدا + فیلم

در واپسین روزهای عمر پیامبر رحمت(ص)، صدایی آرام اما پرطنین از لبان آن حضرت جاری بود: «سبحان‌الله و بحمده، استغفرالله و أتوب إلیه...» کسانی که در کنار ایشان بودند، پرسیدند چرا حضرت این ذکر را پیوسته تکرار می‌کند؟ پاسخ، آیه‌هایی بود که پیام وداع را در خود نهفته داشت: سوره نصر. این سوره کوتاه فقط با سه آیه، اما سرشار از معنا، خاتمه‌ای باشکوه بر رسالت پیامبر اکرم(ص) بود؛ سوره‌ای که پیام پایان را با پیروزی درآمیخت و اندوه وداع را با بشارت فتح و استغفار آمیخت؛ اما فراتر از محتوای تاریخی و تفسیری آن، سوره نصر در متون دینی و روایی ما سرشار از آثار، برکات و رمزهای معنوی شناخته می‌شود؛ سوره‌ای که در جان مؤمن، نور اشتیاق به نماز، امید به قبولی عبادات و امنیت از آتش را می‌نشاند. در ادامه با نگاهی دقیق و مستند، فضائل، خواص و برکات سوره نصر را از نگاه قرآن، سنت و روایات اهل‌ بیت(ع) بررسی خواهیم کرد.

فضیلت و خواص سوره نصر

سوره نصر، یکصدودهمین سوره قرآن کریم، از سوره‌های مکی و مشتمل بر سه آیه است. این سوره را به‌ سبب مضمون خداحافظی پیامبر اسلام(ص) از دنیا، «سوره تودیع» نیز نامیده‌اند. (درمان با قرآن، ص ۱۶۹)

از ام‌سلمه روایت شده است که رسول خدا(ص) در اواخر عمر شریف خود، نمی‌نشست و برنمی‌خاست و هیچ حرکتی نمی‌کرد، مگر اینکه می‌فرمود: «سبحان الله و بحمده، استغفرالله و اتوب الیه.» ام‌سلمه می‌گوید از دلیل این رفتار پرسیدم، ایشان فرمود: «من به این کار فرمان داده شده‌ام.» سپس سوره نصر را قرائت فرمود. از زمان نزول این سوره تا هنگام وفات پیامبر اکرم(ص)، ایشان ذکر «سبحان‌الله» را بسیار می‌گفت و بسیار استغفار می‌کرد. (مجمع‌البیان، ج ۱٠، ص ۵۵۴)

آثار و برکات سوره نصر

سبب خیر در دنیا و آخرت: از امام صادق(ع) روایت شده است: «هر کس سوره نصر را در نمازهای مستحبی یا واجب خود قرائت کند، خداوند او را بر تمام دشمنانش یاری می‌دهد. در روز قیامت نیز کتابی گویا با اوست که از درون قبرش بیرون آورده می‌شود و مایه امنیت از آتش دوزخ است. او بر هر چیزی که عبور کند، بشارت می‌شنود و تا به بهشت برسد، به هر خیری خبر داده می‌شود.» برای قاری این سوره در دنیا نیز اسباب خیر فراهم است، به‌صورتی که کسی ندیده و حتی به دل خطور نکرده است. (ثواب‌الاعمال، ص ۱۲۷)

قبولی نماز: از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: «هر کس سوره نصر را قرائت کند، اجری همچون کسی که در فتح مکه همراه پیامبر(ص) جنگیده و به شهادت رسیده است، خواهد داشت؛ همچنین اگر این سوره بعد از سوره حمد خوانده شود، نماز او به بهترین وجه مورد قبول واقع می‌شود.» (تفسیر البرهان، ج ۵، ص ۷۸۳)

اشتیاق به نماز اول وقت: در روایت دیگری آمده است: «اگر شخصی در نماز، بعد از سوره حمد، هفت مرتبه سوره نصر را بخواند، نماز او قبول می‌شود و نمازگزاردن در وقت آن برایش دوست‌داشتنی می‌شود.» (المصباح کفعمی، ص ۴۶۱)

قصر بهشتی: از پیامبر(ص) روایت شده است: «هر کس در شب سیزدهم ماه رجب، ۱٠ رکعت نماز بخواند و در هر رکعت، بعد از سوره حمد، پنج بار سوره نصر را تلاوت کند، خداوند برای او قصری در بهشت بنا می‌کند که طول و عرضش هفت برابر دنیاست.» (اقبال‌الاعمال، ج ۳، ص ۲۲٠)

استجابت دعا: در حدیثی از معصوم آمده است: «هر کس سوره نصر را در نماز نافله یا هنگام زوال خورشید روز جمعه بخواند و دعا کند، خداوند دعای او را مستجاب می‌فرماید.» (مستدرک سفینة‌البحار، ج ۸، ص ۴۷۹)

یاری خدا در برابر دشمنان: بار دیگر تأکید شده است: «هر کس سوره نصر را در نمازهای واجب یا مستحب تلاوت کند، خداوند او را در مقابل همه دشمنانش یاری خواهد کرد.» (همان) 

سوره نصر با وجود کوتاهی‌اش، گنجینه‌ای از معارف عرفانی، اخلاقی و عبادی است و از سوره‌هایی به‌شمار می‎‌رود که نه‌تنها با اشارات پایان نبوت پیامبر اکرم(ص) شناخته می‌شود، بلکه در منابع روایی، آثار و برکات فراوانی برای قرائت‌کننده آن ذکر شده است. از پاداش جهاد در کنار پیامبر(ص) گرفته تا قبولی نماز، استجابت دعا، ساخت قصر بهشتی و یاری در برابر دشمنان، همگی نشان از عمق معنایی و آثار بزرگ این سوره کوچک دارد.

امیرحسین شاهی راوندی