معدوم کردن جوجه‌های یک روزه مصداق تبذیر است

آیت‌الله محمدعلی مقدس، استاد حوزه علمیه، در گفت‌وگو با ایکنا اصفهان، با بیان اینکه در اسلام درباره رعایت حقوق حیوانات روایات زیادی وجود دارد، اظهار کرد: در کتاب وسایل‌الشیعه و کتاب‌های حقوق اسلامی، روایات زیادی در باب این موضوع نقل شده است؛ مثلاً هر چند ذبح حیوانات حلال گوشت برای انسان حلال شمرده شده، ولی در عین حال برای ذبح آنها نیز آدابی بیان شده است. مثل اینکه مواظب باشیم این حیوانات را زجر ندهیم، با ملایمت ذبح‌شان کنیم و آنها را در وضعیت راحت خوابانده و به آنها آب بخورانیم. در بعضی از رساله‌ها و نیز در کتاب اطعمه و اشربه (خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها) هم راجع به حقوق حیوانات بحث و روایاتی نقل شده است.

وی افزود: شکار کردن حیوانات وحشی امری مکروه بوده و در روایات، از انجام این کار نهی شده است. اگر افرادی برای ارتزاق خود مجبور به شکار بوده و راه دیگری نداشته باشند، حسابش جداست و حرام محسوب نمی‌شود، اما در عین حال کسی حق ندارد بدون دلیل حیوانات را شکار کرده و از بین ببرد، حتی همان حیوانات حلال گوشت که شکار و ذبح آنها حلال است. شکار حیواناتی مثل بز کوهی، آهو و گوزن فقط در حد ضرورت جایز است، ولی اگر قرار باشد از راه شکار آنها پولی به دست آورند و نسل این حیوانات را از بین ببرند، این کار صحیح نیست. در واقع انسان نباید هیچ حیوانی را بی‌دلیل از بین ببرد.

کشتن حیوانات مضر به حال انسان جایز است

این استاد حوزه علمیه اضافه کرد: در روایات آمده است که اگر حیوانی برای انسان مضر باشد، کشتن او اشکال ندارد، چه بسا ثواب هم داشته باشد، چون جان انسانی را نجات می‌دهد.

آیت‌الله مقدس با اشاره به خبر مربوط به معدوم کردن جوجه‌های یک روزه، گفت: واقعاً خیلی قساوت قلب می‌خواهد که حیوانات زبان بسته را در کیسه ریخته، در گودال بیندازند و خاک روی آنها بریزند. این‌طور اظهار شده است که به دلیل کمبود فضای کافی برای جوجه‌ریزی جدید، این جوجه‌ها معدوم شدند. سؤال این است که اولاً چرا حساب شده و با برنامه عمل نکردند و اگر فضای کافی در اختیار نداشتند، پس جوجه‌ریزی هم نمی‌کردند تا مجبور نشوند آنها را از بین ببرند. ثانیاً بر فرض که مجبور به از بین بردن آنها شده باشند، چرا به جای معدوم کردنشان، آنها را در روستاها رها نکردند تا هر کس خواست استفاده کند، یا حداقل آنها را در بیابان رها می‌کردند تا حیوانات دیگر از گوشت‌شان استفاده کنند.

وی تصریح کرد: قرآن کریم صراحتاً می‌فرماید: «لا تُبَذِّر اِنَّ المُبَذِّرینَ کانوا اِخوانَ الشَیاطین». تبذیر یعنی مالی را از بین بردن. اسراف آن است که انسان در مصرف زیاده‌روی کند و تبذیر آن است که مالی را از بین ببرد. گاهی انسان علی‌رغم اینکه سیر شده است، باز هم غذا می‌خورد، یا با وجود اینکه لباس به اندازه کافی دارد، باز هم لباس می‌خرد و آنها را انبار می‌کند که این‌ها اسراف است. گاهی لباسی را که دارد، می‌سوزاند یا پاره می‌کند یا به نحوی از بین می‌برد، یا غذای اضافی را دور می‌ریزد که به این کارها تبذیر گفته می‌شود. قرآن کریم درباره اسراف می‌فرماید: «کُلوا وَاشرِبوا وَ لا تُسرِفوا اِنَّه لا یُحِبُ المُسرِفین؛ بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید، که خداوند اسراف‌کنندگان را دوست ندارد». درباره تبذیرکنندگان می‌فرماید که آنها برادران شیطانند، یعنی همان کار شیطان را انجام می‌دهند که منظور کار خلاف است.

این استاد حوزه علمیه ادامه داد: انسان تا جایی که امکان دارد باید از نعمت‌های خداوند استفاده کند. قرآن کریم می‌فرماید: «وَ اَمّا بِنِعمَه رَبِّکَ فَحَدِّث». انسان باید نعمت‌های پروردگارش را بازگو کند و خداوند در روز قیامت از انسان در مورد نعمت‌هایی که به او داده، بازخواست می‌کند که با آنها چه کرده و چگونه مصرف کرده است. در روایتی آمده که خداوند در روز قیامت از افراد سؤال می‌کند که این نعمت را از کجا به دست آوردید، اگر آنها بگویند که از راه حلال به دست آوردند، خداوند می‌پرسد که در چه راهی مصرف کردند. اگر در راه صحیح مصرف کرده باشند، ایرادی متوجه آنها نیست، ولی اگر در راه باطل و حرام مصرف کرده باشند که یکی از این راه‌ها، اسراف و تبذیر است، خداوند از آنها بازخواست می‌کند که چرا نعمت را در راه نادرست مصرف کردند.

معدوم کردن جوجه‌های یک روزه توجیهی ندارد

وی بیان کرد: معدوم کردن جوجه‌های یک روزه علاوه بر اینکه مصداق تبذیر و از بین بردن مال است، از نظر اخلاقی و وجدانی نیز کاری ناپسند محسوب می‌شود. وقتی قرار است مرغی ذبح شود، بسیاری از افراد طاقت نگاه کردن ندارند، آن وقت چگونه می‌توانند چند هزار جوجه را زیر خاک دفن کنند؟ این کار خیلی قساوت قلب می‌خواهد. اگر شکار حیوانات نهی شده، برای این است که قساوت قلب می‌آورد. شغل قصابی که سابقا خود قصاب‌ها حیوانات را ذبح می‌کردند مکروه است، به همین دلیل که قساوت قلب می‌آورد. در عین حال، آنجا که ضرورت دارد باید این کار انجام شود و اگر مردم نیاز داشته باشند، به اندازه ضرورت مانعی ندارد، ولی در عین حلال بودن مکروه نیز است. بنابراین کاری که انجام شده، از نظر شرعی صحیح نیست و نباید حیوانات زبان بسته را به این صورت از بین می‌بردند.

آیت‌الله مقدس افزود: شخصاً دیده‌ام که برخی این جوجه‌ها را در قفس نگهداری کرده و به دیگران می‌فروشند، مردم نیز آنها را خریداری کرده و بزرگ می‌کنند، بنابراین فکر نمی‌کنم اینکه چون شرایط این جوجه‌ها به گونه‌ای بوده است که خارج از محیط مرغداری دوام نمی‌آوردند، آنها را رها نکردند، استدلال صحیحی باشد. اگر این احتمال وجود دارد که بعضی از این جوجه‌ها تلف شوند، در محیط مرغداری نیز این امکان وجود دارد، ولی بیشتر آنها می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. حتی اگر بمیرند، پرندگان یا حیواناتی مثل موش، خزندگان، سگ و گربه می‌توانند از آنها تغذیه کنند و خوراک آنها شوند. در واقع هیچ عذر و بهانه‌ای توجیه‌کننده این اقدام نیست.