بازی‌های آموزشی و انتقال مضامین دینی به کودکان
آموزش مفاهیم دینی به کودکان با استفاده از روش‌های کارآمد و مؤثر، دغدغه‌ای است که نویسندگان کتاب دوجلدی «بازی‌های آموزشی برای انتقال مضامین دینی» تلاش کرده‌اند تا با معرفی بازی‌های جذاب و سرگرم‌کننده، پاسخی درخور به آن بدهند.
برخی از معلمان و مربیان حوزه کودک در سراسر دنیا معتقدند که نباید پیش از بلوغ به کودکان آموزش مسائل دینی داد و گروهی دیگر بر این باورند که انتقال آموزه‌های دینی به کودکان نباید به تأخیر بیافتد؛ اما از نظر اسلام و براساس سیره و رهنمودهای حضرات معصومین(ع)، آموزش مفاهیم دینی از هنگام تولد یک انسان شروع می‌شود، چراکه آموزش در دوران کودکی، پایه و اساسی برای فراگیری این امور در دوره‌های دیگر زندگی است. از سوی دیگر، آموزش درست و مؤثر مضامین دینی بدون لحاظ کردن توانایی‌های ذهنی کودکان و علاقه‌مندی‌های آنان مطلوب نیست، چراکه ممکن است سبب دل‌زدگی و اختلال در یادگیری شود.
لازم به ذکر است که آموزش مفاهیم دینی به کودکان اگرچه امری مقدس و مورد تأکید دین اسلام به‌شمار می‌رود، اما موفقیت در آن به آگاهی و شناخت اصول و روش‌های آموزشی متناسب نیاز دارد. امام علی(ع) در بیاناتی می‌فرماید: «هیچ حرکتی نیست، مگر اینکه انسان برای به انجام رساندن آن به شناخت و آگاهی نیاز دارد.»
آموزش مفاهیم دینی نیز مانند هر علم دیگری نیازمند شناسایی و به‌کارگیری اصول و روش‌های صحیح، کارآمد و مؤثر است؛ بنابراین همان‌گونه که شناخت خصوصیات، توانمندی‌ها و علاقه‌مندی‌های کودکان برای موفقیت در آموزش مفاهیم دینی مؤثر است، شناخت اصول و روش‌های مربوط به این نوع آموزش نیز ضرورت دارد. امام صادق(ع) در حدیثی می‌فرماید: «کسی که بدون بصیرت به انجام کاری دست می‌زند، مانند رونده در بیراهه‌هاست که هرچه سرعتش بیشتر می‌شود، از مقصد دورتر خواهد شد.»
کتاب «بازی‌های آموزشی برای انتقال مضامین دینی» به قلم مهدیه کشانی و منیره عابدی درچه در پی پاسخ به همین نیاز بوده است. این کتاب که جزو منابع معرفی‌شده در کتابنامه رشد محسوب می‌شود، به طراحی بازی‌هایی برای کودکان رده سنی ۸ تا ۱۴ سال می‌پردازد. نویسندگان این کتاب معتقدند که اگر مانع بازی بچه‌ها شویم، هستی، خلاقیت، قدرت یادگیری و آینده را از آنها گرفته‌ایم. بچه‌ها برای رشد مهارت‌های اجتماعی، عاطفی، شناختی و جسمی به بازی نیاز دارند.
این کتاب موفق نشدن در تربیت دینی کودکان را ناشی از نقص در فعالیت‌های مربیان می‌داند و یادآور می شود که بیان معارف دینی در سطحی که با فهم کودکان متناسب نیست و آموزش این مفاهیم با روش‌های قالبی، تکراری و خسته‌کننده، می‌تواند عامل عمده‌ای در خستگی و دل‌زدگی آنان از معارف دینی و حتی اصل اسلام شود؛ اما استفاده از بازی و سرگرمی‌های جذاب در تربیت دینی، علاوه بر تسهیل آموزش، باعث ایجاد هیجان‌های مثبت در کودکان می‌شود و به احتمال زیاد، آنها را به آنچه در فضایی شاد و مطلوب آموخته‌اند، دلبسته و ملزم می‌کند.
کتاب «بازی‌های آموزشی برای انتقال مضامین دینی» به همت انتشارات یار مانا در دو جلد ۱۱۵ صفحه‌ای منتشر شده است. جلد اول به معرفی ۲۰ بازی و جلد دوم، ۱۵ نوع بازی برای پرورش دینی کودکان می‌پردازد. در ابتدای هر بازی، توضیحی کلی درباره آن ذکر و سپس هدف از انجام بازی بیان شده است. بعد از بیان هدف بازی، عناوینی همچون گروه سنی مخاطب بازی، تعداد بازیکنان، شکل بازی، وسایل مورد نیاز، شرایط و اقدامات قبل از شروع بازی، روش بازی، بحث و گفت‌وگو و نکته در نظر گرفته شده است.
برای نمونه در بازی «ماز هدایتی»، هدف بازی، فهم چرایی نبوت و امامت و لزوم آن در زندگی انسان‌ها مطرح شده است و بازیکنان در دو مرحله، یک بار بدون راهنما و بار دیگر با علائم راهنما، تفاوت طی کردن مسیر در دو حالت را تجربه می‌کنند. محدوده سنی مناسب این بازی، 7 تا ۱۲ سال و شکل اجرایی آن هم به صورت فردی و هم به صورت کلاسی مطرح شده است. در تعداد بازیکنان محدودیتی وجود ندارد و وسایل مورد نیاز آن، صفحه‌های بازی ماز، ساعت یا زمان‌سنج و خودکار است. در بخش روش، توضیحاتی درباره چگونگی انجام این بازی بیان و در قسمت بحث و بررسی، سؤالاتی مطرح شده است تا درباره آنها با کودکان گفت‌وگو شود.
سؤالات به این شرح هستند: چرا زمان حل دو نوع بازی ماز متفاوت بود؟ در کدام بازی، خطا در مسیر وجود داشت و چرا؟ انجام کدام بازی آسان‌تر بود؟ فواید وجود علائم راهنمایی در بازی چه بود؟ با بازی کردن، به یاد چه امور دیگری افتادید که به وجود راهنما نیاز دارد؟ آیا می‌توانید مسیری را که نسبت به آن آگاهی ندارید، بدون راهنما طی کنید؟ آیا در زندگی هم نیازمند راهنما هستیم؟ راهنمایان زندگی انسان چه کسانی هستند؟
در قسمت نکته‌ها، تذکر داده شده است که بازیکنان حتماً باید از خودکار استفاده کنند و هر مسیری را که انتخاب می‌کنند، با خط کشیدن نشان دهند؛ اما به هیچ وجه اجازه ندارند که بدون کشیدن خط، مدتی طولانی به مسیرها نگاه کنند تا مسیر درست را پیدا کنند. در ادامه نیز برگه‌های بازی ماز در چند مدل در اختیار مخاطبان قرار گرفته است.
یکی دیگر از بازی‌های معرفی‌شده در این کتاب، بازی مار و پله بندگی است. کودکان بعد از حفظ مضامین احادیث ائمه(ع) در خانه‌های مشخص از این احادیث برای صعود به خانه‌های بالاتر بهره می‌برند تا سرانجام به خانه بهشت برسند. هدف از این بازی، فهم چرایی رسالت پیامبران و امامت ائمه(ع) و حفظ کردن روایات این معصومان ذکر شده است. محدوده سنی برای این بازی، ۷ تا ۱۲ سال و شکل اجرایی آن دو یا چندنفره است. پس از ارائه توضیحاتی راجع به چگونگی انجام این بازی، نویسندگان احادیثی برای گروه‌های سنی گوناگون در بخش پله و بخش مار پیشنهاد داده‌اند.
الهه‌سادات بدیع‌زادگان
انتهای پیام
