دوام زندگی انسان مدرن محصول توجه متوازن به عقل و وحی است
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: آینده و دوام زندگی انسان مدرن محصول توجه متوازن به عقل و وحی است و اگر عقل را کنار بگذارد گرفتار تصلب‌هایی می‌شود که نمونه‌های آن در تاریخ وجود دارد و اگر از وحی غافل شود از تحفه‌های ارزشمند که در پرتو وحی نصیبش می‌شود، محروم خواهد شد.
به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، نخستین همایش ملی «قرآن و انسان مدرن» امروز، ۲۲ تیرماه با حضور دانشگاهیان و قرآن‌پژوهان از سراسر کشور با میزبانی دانشگاه شهرکرد در بستر فضای مجازی آغاز شد و تا ظهر امروز ادامه دارد.
در ابتدای این همایش، محسن جوادی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در تشریح معرفت اخلاقی با طرح این پرسش که اخلاق چیست؟ اظهار کرد: مبحث اخلاق از زمان ارسطو و پیش از اسلام و حتی در دیگر ادیان، با دو موضوع قابل بررسی است نخست آنکه زندگی خوب چیست و دوم راه زندگی خوب چه می‌تواند باشد؟
وی ادامه داد: درواقع در میان موجودات عالم، تنها آدم است که می‌تواند در خصوص زندگی خود تأمل و اندیشه داشته باشد و خوب و بد زندگی خود را ارزیابی کند، اخلاق محصول اندیشه در مورد خویشتن است که به تعبیر فارابی «تحصيل السعادة» و «التنبيه على سبيل السعادة» را شامل می‌شود.
استاد دانشگاه قم با ذکر اینکه معرفت اخلاقی در قرآن کریم با چهار عنوان و عنصر اصلی مطرح می‌شود، بیان کرد: عنصر نخست تعقل است که در قرآن کریم به‌کرات از مفهوم تعقل و مشتقات آن استفاده شده است. این مفهوم هم به‌صورت کلی و هم به‌شیوه غایی و ابزاری مورد استفاده قرار گرفته است.
جوادی با برشمردن برخی مصادیق استفاده کلی از مفهوم تعقل در قرآن، گفت: در آیه ۱۰ سوره مبارکه ملک «وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ»، به این نکته اشاره دارد که شقاوت با فقدان تعقل رابطه دارد و اندیشیدن بسیار مهم است و نمی‌توان نادیده گرفت. در آیه ۶۰ سوره مبارکه قصص نیز تأکید دارد که چرا فکر نمی‌کنید و این نعمات گذرا و ناپایدار را با جایی که رضوان و رضایت خداست مقایسه می‌کنید و یکی می‌دانید؟ این جابجایی قرب الی‌الله و متاع دنیا خلاف عقل است و اگر تعقل باشد مسیر و هدف گم نمی‌شود.
استاد فلسفه و حکمت اسلامی ادامه داد: مورد سوم آیه شریفه ۵۸ سوره مبارکه مائده است که به ابزار تعقل اشاره دارد و مردم نادان که تعقل ندارند غفلت پیشه می‌کنند و راه اصلی و صلاح را گم می‌کنند. اگر تعقل نباشد وجدان و شریعت هم سودی ندارند.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی عنصر بعدی معرفت اخلاقی را وجدان یا الهام بیان کرد و توضیح داد: مهم‌ترین آیه در این خصوص آیات ۷ و ۸ سوره مبارکه شمس است و بر اساس آن، خداوند در این آیات به نفس سوگند می‌خورد، خداوند انسان را رها نکرده است بلکه راه را نشان داده است و نفس را با الهام کردن فجور و تقوا هدایت کرده است. خدا به‌صورت الهام و درونی‌شده مسیر فجور را که نفس را ویران می‌کند مشخص کرده و فهمانده است که عواملی چون ظلم، تهمت، دروغ و... نفس را ویران می‌کند و عوامل پاک و محترم ماندن نفس نیز برای انسان مشخص و آشکار است. غایت اصلی آن است که انسان بتواند نفس را حفظ کند.
وجدان؛ عنصر اصیل معرفت اخلاقی
وی با طرح این پرسش که الهام چیست، توضیح داد: در فلسفه اخلاق جدید در غرب، اندیشمندانی مانند کاتینگهام معتقدند که وجدان در جامعه غرب فراموش شده و انسان‌ها یله و رها هستند و چیزی به اسم راهنمای طبیعی و درونی وجود ندارد و علت گمشدگی غرب همین است که وجدان باید دوباره جایگاه خود را بازیابد؛ لذا وجدان عنصری اصیل و مهم است و نباید از آن غفلت کرد.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه برخی اندیشمندان معتقدند الهام و وجدان مانند دفترچه راهنمای رسیدن به گزارش مقصد است، افزود: برخی دیگر با رد این نظریه الهام را به حس زیبایی‌شناختی و بو کشیدن راه درست تعبیر می‌کنند، اگر انسان این حس بویایی و شامه قوی را بر حسب فطرت اصیل داشته باشد به سمت عطر دل‌انگیز کار خیر پیش می‌رود. اما انسانی که فطرت و هویتش آسیب دیده باشد این قدرت بویایی برای اعمال خیر را نیز از دست می‌دهد.
استغنا از وحی؛ مشکل امروز انسان مدرن
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وحی و کتاب را فلسفه نبوت و عنصر دیگر معرفت اخلاقی بر اساس قرآن کریم دانست و ادامه داد: بر اساس آیه دوم از سوره مبارکه بقره تردیدی در وجه هدایتی قرآن کریم نیست و اگر بخواهیم خوف و حزنی در دنیا و آخرت نداشته باشیم باید به هدایت خداوند که همان قرآن است، متوسل شویم.
وی تأکید کرد: یکی از مشکلات انسان امروز مسئله استغنا از وحی است که با عناوین گوناگون در فلسفه اخلاق جدید مطرح می‌شود، برای نمونه کانت چنین برداشت کرده است که خودمان باید قانون و اخلاق را درست کنیم و نه خداوند. این سخن نادرستی است چرا که ما قانون‌گذار اخلاق و بنیانگذار راه‌ها و اهداف نیستیم بلکه مسیر و مقصد مشخص است و وحی الهی راه را نشان می‌دهد.
این استاد دانشگاه با تصریح اینکه بر اساس آیه شریفه سوره مبارکه بقره هدایت مختص متقین است، گفت: وحی نمی‌تواند جای عقل را بگیرد، مراد از متقین، متقین اخلاقی هستند یعنی کسانی که با فکر و تعقل نفس خود را از بین نبرده و فطرت خود را آسیب نزده‌اند. لذا به تعبیر علامه طباطبایی، هدایت الهی بر کسانی مؤثر می‌افتد که نفس خود را حفظ کرده باشند و اگر عقل و الهام نباشد و ذات آسیب ببیند، بر طبق آیه شریفه «وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا، جز خسران نخواهد بود.
جوادی بیان کرد: هدایت الهی برای کسی است که آن‌را بخواهد لذا انسان باید این هدیه الهی را با روی باز و فروتنی بپذیرد و این فروتنی محصول عقل است که تایید می‌کند این کتاب سرچشمه هدایت است.
این مدرس دانشگاه با ذکر اینکه انسان مدرن در میان عقل و وحی نمی‌تواند تنها به یکی اکتفا کند و دیگری را نادیده بگیرد، بیان کرد: انسان مدرن اگر از یکی از این دو عامل غفلت کند گرفتار خواهد شد، آینده بشر و دوام زندگی بشر مدرن محصول توجه متوازن به عقل و وحی است و اگر عقل را کنار بگذارد گرفتار تصلب‌هایی می‌شود که نمونه‌های آن در تاریخ وجود دارد و اگر از وحی غافل شود از تحفه‌های گرانقدر که در پرتو وحی نصیبش می‌شود، محروم خواهد شد.
جوادی گفت: نوعی معرفت اخلاقی با عنوان معرفت الگوگرایانه مطرح است؛ برای نمونه در آیاتی که در خصوص حضرت موسی(ع) یا حضرت ابراهیم(ع) یا تبعات زندگی اقوام گوناگون در تاریخ صحبت می‌کنند، روایت‌هایی بازگو می‌شوند که حاوی سیره و رویه پیامبران است و این روایات معرفت‌افزا و هدایتگر هستند.
چاپ ویژه‌نامه نخستین همایش ملی «قرآن و انسان مدرن»
در ادامه این همایش، علیرضا خواجه‌گیر، دبیر اجرایی نخستین همایش ملی «قرآن و انسان مدرن» با اشاره به ظرفیت‌ها و زمینه‌های علمی دانشگاه شهرکرد و دانشکده ادبیات و علوم انسانی برای برگزاری این همایش، اظهار کرد: فعالیت گروه‌های ادیان و عرفان تطبیقی، علوم قرآن و حدیث و معارف اسلامی دانشگاه، زمینه شکل‌گیری همایش بود که از سال ۹۸ در طی جلسات متعدد با اساتید گروه‌ها شاکله اولیه همایش شکل گرفت.
وی ادامه داد: این جلسات با بحث و تبادل نظر اعضای هیئت علمی دانشگاه شهرکرد و دیگر مراکز علمی و فرهنگی استان ادامه یافت و محورها و موضوعات همایش نهایی و مقرر شد در مهرماه ۹۹ نخستین همایش ملی «قرآن و انسان مدرن» برگزار شود که به دلیل شرایط کرونایی، این همایش به تعویق افتاد و امروز به‌صورت مجازی برگزار می‌شود.
خواجه‌گیر بیان کرد: دبیرخانه نخستین همایش ملی «قرآن و انسان مدرن» فراخوان مقاله را در تمامی مراکز علمی و دانشگاهی کشور منتشر کرد و بیش از ۸۰ مقاله به دبیرخانه رسید که پس از ارزیابی و داوری، ۱۲ مقاله برای ارائه در روز همایش انتخاب شدند.
دبیر اجرایی نخستین همایش ملی «قرآن و انسان مدرن»، گفت: مقرر شده است تعدادی از مقالات برتر در ویژه‌نامه همایش چاپ و به مراکز دانشگاهی کشور ارسال شود؛ همچنین مقالات برگزیده در دو پایگاه استنادی سیویلیکا و ISC نمایه خواهند شد.
انتهای پیام
