کرامت انسانی و انواع آن از دیدگاه قرآن

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، نخستین همایش ملی «قرآن و انسان مدرن» با حضور دانشگاهیان و قرآن‌پژوهان از سراسر کشور در بستر فضای مجازی و با میزبانی دانشگاه شهرکرد برگزار شد. هادی روح‌الامین، دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان دانشگاه شهرکرد در این همایش با پرداختن به «معناشناسی واژه کرامت انسانی در پرتو قرآن کریم» به این موضوع اشاره داشت که کرامت انسانی از موضوعات محوری قرآن است و اینکه برخی از عالمان دینی، قائل به کرامت ذاتی یا کرامت در آفرینش انسان بوده و برخی دیگر به کرامات اکتسابی نظیر تقوا، ایمان و اعمال صالح اعتقاد دارند. در یادداشت پیش رو محورهای مهم این مقاله بازخوانی شده است.

بیشتر بخوانید:

• مشخصه‌های الگوی تمدن‌ساز قرآن 
• ضرورت آشنایی انسان مدرن با ساحت‌های ملکوت
• باور به حقانیت در پرتو عقلانیت؛ شرط التزام عملی انسان مدرن به قرآن
• مؤلفه‌های روانشناسی مثبت قرآن؛ از امید تا خودکارآمدی

  ---

پژوهش یادشده به این نتیجه دست یافته است که کرامت و شخصیت انسان از جمله اموری است که قرآن کریم عنایت ویژه به آن دارد، در واقع پیام اصلی آیات مورد نظر این است که انسان‌ها باید در برخورد با یکدیگر، شخصیت و حرمت یکدیگر را حفظ کرده و مورد تحقیر و اهانت قرار نگیرند. کرامت و ارزش انسان در برخی از جوامع بشری به باد فراموشی سپرده شده است و در این‌گونه جوامع به انسان مانند یک حیوان بارکش نگاه می‌شود، جوامعی که گرایش اومانیستی داشته و همواره دم از حقوق بشر می‌زنند، چنین وانمود می‌کنند که هیچ انسانی، تحت هیچ شرایطی نباید مورد توهین واقع شده و به حیاتش لطمه وارد شود.

قرآن کریم نسخه کامل و صورت جامعی برای هدایت انسان است و از منظر قرآن، انسان موجودی مرکب از ماده و معنا است که جسم خاکی او از عالم ماده و روحش از روح خداوند متعال است، یعنی پروردگار، کرامتی را به انسان عطا کرده تا بدین وسیله، خلیفه پروردگار بر روی زمین و آسمان و زمین مسخر او باشد، اما خارج از این تصویر، انسان موجودی آفریده شده از خاک و گِل، ناتوان خلق شده و حریص و ناسپاس است.

در بخشی از آیات قرآن کریم، از کرامت و ارجمندی انسان و برتری او بر دیگر موجودات، سخن به میان آمده حق کرامت قابل اسقاط نبوده و کسی حق اهانت به شخص دیگری را ندارد؛ در این موضوع که انسان، از سوی پرودگار خود تکریم شده، تردیدی نیست و در برخی دیگر از آیات، انسان نکوهش شده و فروتر بودنش از حیوانات مطرح است.

قرآن کریم، باکرامت‌ترین افراد را باتقواترین آنان می‌داند، این کتاب آسمانی به شماری از رفتارها برای تقویت روحیه کرامت اشاره کرده که تشویق به بیهوده‌گریزی و ترغیب به گذشت از جمله آن‌ها است.

انسان‌ها همگی از حقوق ابتدایی خود برای سکونت در زمین و بقای خویش برخوردار هستند و همگی باید از کرامات دنیوی همچون آزادی و حق زیستن بهره‌مند شوند و طبق آیات نورانی قرآن، تبعیض میان زن و مرد مورد قبول واقع نشده و عقاید فمنیستی رد شده هستند.

آیات قرآن از دو نوع کرامت درباره انسان سخن گفته و به کرامت تکوینی و کرامت اکتسابی در قرآن اشاره شده است، تمامی انسان‌ها در قیاس با سایر موجودات از کرامت بیشتری برخوردار هستند و برخی با تقوا و اختیار خود به کرامت اکتسابی دست یافته‌اند.

بر اساس آیات قرآن، دو گونه کرامت برای انسان تعریف شده است که کرامت الهی یا تکوینی و کرامت اکتسابی هستند، یعنی کرامتی که از جانب خداوند در ذات همه انسان‌ها نهاده شده و کرامتی که در پرتو اعتلای روحی و دوری از پستی و فرومایگی کسب می‌شود. کرامت حقیقی در اطاعت و بندگی خداوند است و باکرامت‌ترین افراد نزد خداوند، باتقواترین آنان است؛ کرامت اکتسابی ارزش بالاتری در مقایسه با کرامت تکوینی دارد.