آب؛ گسترده‌ترین پدیده کمی و کیفی آفرینش
یک پژوهشگر قرآنی از آب به‌مثابه شگفت‌انگیزترین و اسرارآمیزترین ماده آفرینش یاد کرد که در قرآن کریم و علوم گوناگون، مایه حیات معرفی شده است و گفت: آب در کمیت و کیفیت، دامنه فعالیت گسترده‌ای دارد و از مهم‌ترین عناصر زندگی بشر شناخته می‌شود.
به‌مناسبت ماه مبارک رمضان، خبرنگار ایکنا از اصفهان در گفت‌وگو با علی‌اکبر توحیدیان، دکترای علوم قرآن و حدیث و پژوهشگر قرآن در سلسله گفت‌وگوهای قرآنی ویژه این ماه به موضوع «آب و نیایش» می‌پردازد. در ادامه، متن شماره شانزدهم این گفت‌وگو را می‌خوانیم.
ایکنا ـ لطفاً به بررسی مختصر ابعاد مادی و عادی نقش آب در محیط اطراف‌مان بپردازید.
اگر بگوییم آب، شگفت‌انگیزترین، اسرارآمیزترین، اساسی‌ترین ماده، استثنایی‌ترین و از مهم‌ترین پدیده‌های آفرینش است، سخن به گزاف نگفته‌ایم. این واقعیت هم در فیزیک طبیعت، ملموس و مشهود است، هم در لفظ و معنا و ظهر و بطن قرآن و روایات منقول است و هم در متافیزیک، منطقی و معقول به‌شمار می‌رود.
بیشتر بخوانید:
- تقسیم‌بندی دنیوی و اخروی آب
- تنوع بی‌نظیر آب در قرآن
- نزول آب؛ جلوه‌ای از تغییر مقام مکانی و مکانتی
- آب؛ عنصر بی‌بدیل آفرینش
- طهارت باطنی؛ کلید ورود به بارگاه قدسی
- اهمیت طهارت روح و قلب در استجابت دعا
- دلایل مستجاب نشدن دعا
- دعا برای انسان حیات‌بخش و نشاط‌آور است
- مصادیق «آل‌محمد» منحصر به ۱۳ معصوم پس از پیامبر(ص) است
- چگونه صلوات در زمان‌های خطیر و حساس نجات‌بخش است
- آیه صلوات؛ تجلی عنایات الهی از ازل تا ابد
- صلوات؛ اکسیر اعظم
- ذکر صلوات؛ آبی مضاف به عطر مبارک بهشتی
- آب و نیایش از یک حقیقت سرچشمه می‌گیرند
- آب و نیایش؛ دو پدیده ازلی و ابدی
همه منابع فهم و ادراک بر بی‌بدیل و خاص بودن این مایع مایه حیات صحه می‌گذارند و آن را قهرمان و پهلوان بی‌رقیب عرصه‌های غیب و شهود می‌دانند. دامنه فعالیتش در کمیت از جرعه‌‌ای نشاط‌آور برای موجود زنده عطشان تا سیل ویرانگر و اقیانوس‌های خروشان و در کیفیت، از پست‌ترین مایع بدبوی ناپاک تا گلاب خوشبوی محمدی و در فضای معنا، به موازات حقیقت وحی و در ملکوت تأویل به ولایت الهیه، دامن می‌گسترد و جهانی از شگفتی و مخزن‌الاسراری بهشتین از رازهای مستانه میخانه دوست می‌آفریند. حال بگویید کدام زوج پدیده به جز ماء و دعاء می‌شناسید که چنین و چنان اوج بگیرد و موج بیافریند؟
اکنون به بررسی مختصر ابعاد مادی و عادی نقش آب به‌مثابه یکی از عناصر مهم در زندگی بشر با نگاهی به محیط اطراف‌مان می‌پردازیم. در ساخت‌وساز و زیباسازی، معماری، عمران، صنعت، تجارت، اقتصاد کشاورزی، باغداری، فضای سبز، پزشکی، دامپروری، مرغداری، شیلات، دامپزشکی، زیست‌شناسی، داروسازی، صنایع غذایی، ورزش و تفریح، درمان‌های جسمی و روحی، بهداشت و درمان، روان‌سازی جامدات، سردکردن مواد مذاب و اجسام گرم و...، از حل مواد در خود تا حمل کالا با کشتی‌های غول‌پیکر بر سطح آب‌های خروشان دریاها و اقیانوس‌ها و موضوعات «آب خشک» و «آب پنهان» در جامدات اعم از سنگ، چوب، آجر، خشت، کاشی، لعاب، آهن، مس، طلا و سایر فلزات، باور انسان به این حقیقت قرآنی، «وَ جَعلنا مِن الماءِ کُلِّ شَیءٍ حَیٍّ» را به جایی می‌برد که گویی «کُلِّ شَیءٍ» شامل جامدات هم می‌شود.
ایکنا ـ چگونه حیات جامدات به آب وابسته است؟
روح شاداب‌کننده‌ای که از جامدات برای مثال از معماری ابنیه احساس می‌کنیم، علاوه بر طرح و نقشه بنا و همچنین زیبایی اجزا مانند آجرهای شکیل، کاشی‌ها، مقرنس‌ها، گچ‌بری‌ها و... از آب خشک درون مصالح گل، آجر، خشت، رنگ، سنگ، چوب و... نیز هست. هر جا اثری از آب بوده و هست، اثری از حیات احساس می‌شود. البته آب خشکی که ما می‌گوییم، با آب خشک معروف در شیمی تفاوت دارد. گرچه توضیح آب خشک در شیمی هم که دارای کاربرد زیادی در صنایع آرایشی است، لازم و جالب محسوب می‌شود.
شاید بهتر باشد نام دیگری چون «آب پنهان» انتخاب کنیم. گرچه آب پنهان هم مفهوم دیگری در علوم طبیعی دارد که از سوی دانشمند بریتانیایی، تونی آلن مطرح شده و درواقع آب مجازی است و در فرآیند تهیه، تولید و عرضه خدمات یک محصول به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مصرف می‌شود. برای اینکه اصطلاحات، مخلوط نشوند، ما نام این نوع آب مدنظرمان را «آب نادیدنی» می‌گذاریم.
ایکنا ـ تعریف شما از اصطلاح «آب نادیدنی» چیست؟
درواقع آب نادیدنی، آن آبی است که تأثیرات و فعل و انفعالات شیمیایی خود را بر مواد دیگر گذاشته و ماده جدیدی پدید آورده است؛ اما از رطوبت آب که آن را دیدنی و ملموس می‌کند، اثری نیست؛ برای مثال آبی را که با خاک، گچ یا سیمان مخلوط و از آن گِل و ملاتی ساخته شده است، در نظر بگیرید. آب این خشت، آجر، قطعه گچی یا سیمانی وقتی ساخته شود، لمس نمی‌شود و رطوبتی هم به چشم نمی‌خورد و به اصطلاح خشک شده‌اند؛ اما آیا این خاک، گچ و سیمان همان پودر اولیه هستند یا اینکه به‌واسطه آب مخلوط و به عنصر سخت و صلبی تبدیل شده‌اند که در برابر فشارها و کشش‌های بیرونی مقاومت می‌کنند؟
این قدرت مقاومت از کجاست؟ آیا از جایی و چیزی غیر از آب است؟ ما که کار دیگری نکرده‌ایم و ماده دیگری نیفزوده‌ایم، فقط مقداری آب به آن پودر اضافه کرده‌ایم. پس از خشک‌شدن هم به حسب ظاهر، آن آب وجود خارجی ندارد و جسم ما نمناک نیست. حال تصور کنید اگر آب نبود و به بیانی دیگر، اگر آب چنین ویژگی‌ای نداشت، چگونه می‌توانستیم به ساختمان‌سازی بپردازیم و برج‌ها و کاخ‌های سر به فلک کشیده برپا کنیم؟
در وجود پنهان این آب نادیدنی تأمل کنید. اینک با همین نگاه نو، به کوه‌ها بنگرید. سنگ‌ها در ابتدا به‌صورت خاک بوده‌اند و بعد از اختلاط با آب روان، به سنگ خارا و صخره‌های سخت‌پیکر تبدیل شده‌اند؛ یعنی نه تنها آب را در ابدان آدمیان، جانوران، اشجار، نباتات و در جریان انهار، ژرفای دریاها، ابرهای آسمان و نزولات جوی باید ببینیم، بلکه باید در درون جمادات و جامدات هم بنگریم و اثر مقاومت‌بخش و استحکام‌آفرین آن را گرچه نادیدنی است، ببینیم.
با کمی دقت همین واقعیت را در قطعات چوب و فلز هم ملاحظه می‌کنید. سختی و قوام چوب در اثر ترکیب آب با ذرات سست گیاه در تنه درخت به‌وجود آمده است. سختی و صلبیت موجود در قطعات آهن، فولاد، مس و دیگر فلزات در اثر آبی است که به هنگام ذوب‌شدن فلز، قبل از سردشدن و به اصطلاح نوردشدن و شکل‌گیری در آن وجود داشته و اثر کیفی آن در مقاومت و استحکام امروزش مشاهده می‌شود.
در قسمت بعدی گفت‌وگوی‌مان به ارتباط آب و پیامبران الهی خواهیم پرداخت و در آنجا خواهیم گفت که خلقت اولیه بشر که به تصریح قرآن از خاک یا تراب آمیخته با آب، یعنی گِل (طین) بوده نیز از این ویژگی مهم و منحصر به فرد آب، کمال استفاده شده، وگرنه خاک بدون آب، فاقد چسبندگی، پیوستگی، غیر قابل شکل‌گیری و قوام و به لسان قرآنی، «غیر لازِب» است. در حقیقت، احسن تقویم بودن جسمانی بشر مدیون آب است: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ، که ما انسان را در نیکوترین نظم و اعتدال و ارزش آفریدیم.» (تین/ ۴)
به حول و قوه الهی در گفت‌وگوهای بعدی مشخص خواهد شد که احسن تقویم بودن روحی انسان و محاسن معنوی‌اش نیز مدیون آب است. هم در معنای ظاهری و هم در تأویل باطنی، منشأ تمام حرکت‌ها و نیروهای محرک، آب است. کافی است کمی دقت کنیم. تمامی سوخت‌ها از ذغال سنگ تا فرآورده‌های نفتی و گازی، از بخار آب تا جریان الکتریسته، همگی انرژی خود را یا به‌طور مستقیم یا در یک فرایند از آب می‌گیرند و به حرکت تبدیل می‌شوند و به جرئت می‌توان گفت که تمام خرد و کلان و جزء و کل صنعت در همه انواع و اقسامش مدیون آب است.
زهراسادات محمدی
انتهای پیام
